อัญชัน พืชดอกที่สรรพคุณเหลือล้นหลายบ้านควรปลูก

เชื่อว่าหลายคนมักจะมีความคุ้นเคยอย่างดีกับต้นอัญชัน ความเชื่อในตอนเด็กๆตามความเชื่อหากเด็กคนไหนขนคิ้วน้อย ผู้ใหญ่มักจะเด็ดเอาดอกอัญชันมาเขียนที่คิ้วให้ แต่ทว่าหลายคนอาจยังไม่ทราบถึงคุณประโยชน์ และลักษณะแท้จริงของอัญชัน ดังนั้นบทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับอัญชันให้มากขึ้น

ลักษณะของต้นและดอกอัญชัน

อัญชันชื่อสามัญ butterfly pea หรือ blue pea อัญชันชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ  Clitoria ternatea L.  ถิ่นกำเนิดอยู่ที่ทวิปอเมริกาใจ้ สามารถปลูกได้ทั่วไปในพื้นที่เขตร้อน เป็นพืชผักสมุนไพร เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก ลำต้นมีลักษณะเป็นไม้เลื้อยเนื้ออ่อน ลำต้นมีขนนุ่มปกคลุม ใช้ยอดเลื้อยพัน ตัวใบอัญชันประกอบแบบขนนก โดยเรียงตรงข้าม มีความยาวประมาณ 6-12 เซนติเมตร มีใบย่อยรูปทรงรีคล้ายไข่ 5-7 ใบ ใบย่อยจะมีความกว้างอยู่ที่ 2-3 เซนติเมตร และยาว3-5 เซนติเมตร ปลายแหลม โคนมน ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม

ดอกอัญชันลักษณะ นั้นมีดอกสีฟ้า ขาว และม่วง เป็นดอกเดี่ยว มีรูปทรงคล้ายคลึงกับฝาของหอยเชลล์ ออกเป็นคู่ตามซอกใบ มีจำนวนกลีบดอก 5 กลีบ เมื่อดอกอัญชันบานเต็มที่จะมีความยาว 2.5-3.5 เซนติเมตร กลีมของดอกอัญชันนั้นคลุมรูปกลม ปลายเว้าเป็นแอ่ง ตรงกลางมีสีเหลือง โดยดอกอัญชันนั้นมีทั้งดอกซ้อนและดอกลา ลักษณะจะเป็นดอกชั้นเดียว กลีบชั้นนอกมีขนาดใหญ่กลางกลีบสีเหลือง ในส่วนกลีบชั้นในนั้นมีขนาดเล็กแต่ดอกซ้อนกลับดอกมีขนาดเท่ากัน ลักษณะของผลเป็นฝักแบน มีขนาดกว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ยาว 5-8 เซนติเมตร เมล็ดเป็นรูปไต สีดำ มีจำนวน 5-10เมล็ด  ในส่วนของรากต้นอันนั้นมีรากทั้งรากแก้ว ราฝอย และรากแขนง โดยรากทั้งสามชนิดนี้จะแทงลงดินไม่ลึกมาก ยกเว้นรากแขนงนั้นที่จะแทงไปตามแนวผิวดิน ต้นอัญชันนั้นออกดอกเกือบตลอดทั้งปี

วิธีปลูกและดูแลต้นอัญชัน

ต้องบอกเลยว่าต้นอัญชันนั้นเป็นพืชที่ปลูกและโตง่ายมาก ปกติเมื่อเริ่มทำการปลูกแล้วอายุต้นได้ประมาณ 4 เดือนจะเริ่มออกดอก แต่ทั้งนี้สามารถเร่งให้ต้นอัญชันออกดอกให้เร็วขึ้นได้ โดยการนำเมล็ดอัญชันแช่น้ำทิ้งไว้ 1 คืน จากนั้นนำผ้ามาห่อทิ้งไว้ 2-3 วัน เพื่อให้รากงอก เมื่อรากเริ่มงอกออกมาแล้วค่อยนำไปปลูกลงกระถางที่ขุดหลุมไว้ตื้นๆ แล้วโปรยเมล็ดลงไปในกระถาง ประมาณ 2-3 เมล็ดต่อหนึ่งกระถาง จากนั้นนำดินมากลบที่เมล็ดบางๆ แต่หากต้องการให้ต้นงอกเร็วขึ้นให้นำถุงพลาสติกมาครอบกระถางไว้ เมื่อต้นงอกแล้วค่อยนำถุงออก พร้อมกับนำไปวางไว้บริเวณที่โดนแสงแดดอ่อนๆ รอจนกว่าต้นกล้าในกระถางจะแข็งแรงแล้วค่อยทำการย้ายลงไปปลูกในแปลงปลูก

ทำเลที่เหมาะสมแก่การปลูกอัญชันนั้น ควรเป็นพื้นที่ที่มีแสงแดดเหมาะสม อยู่บริเวณริมรั้วหรือระแนงไม้ เพื่อให้เถาอัญชันที่งอกออกมานั้นมีพื้นที่ในการเลื้อย ในส่วนของลักษณะดินที่เหมาะสมกับการปลูกอัญชันนั้นควรเลือกเป็นดินร่วนปนดินทราย เพราะสามารถระบายน้ำได้ดิน และควรผสมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเพื่อเสริมสร้างสารอาหารแก่ต้นอัญชัน พอเตรียมพื้นที่เสร็จให้ย้ายต้นกล้าจากกระถางมาลงแปลงปลูก หลังจากนั้นใช้เวลาประมาณ 1-2 เดือน ดอกของอัญชันก็จะเริ่มผลิบานออกมา

จากที่กล่าวมาข้างต้น ต้นอัญชันนั้นมีความทนต่อสภาพอากาศที่แห้งแล้งได้ดี การดูแลไม่ยุ่งยาก และไม่ค่อยมีโรคหรือแมลงมารบกวน เพียงแค่หมั่นรดน้ำให้ดินชุ่มวันละ 2ครั้ง คือตอนเช้าและตอนเย็น เท่านี้ต้นอัญชันก็จะเจริญเติบโตได้ดีพร้อมกับออกดอกอัญชันมาอย่างสวยงาม

สรรพคุณและประโยชน์ของดอกอัญชัน

ดอกอัญชันนั้นมีสรรพคุณที่มากมายนั้นประการ ไม่ว่าจะเป็นคุณสมบัติด้านการต้านอนุมูลอิสระ และยังมีสารแอนโทไซยานินที่ช่วยเพิ่มการไหลเวียนของระบบโลหิตอีกด้วย ทั้งดอก และใบนั้น ยังมีสรรพคุณที่ช่วยรักษาอีกมากมาย โดยการนำมาต้มเป็นน้ำอัญชัน เพื่อบรรเทาอาการต่างๆ ดังนี้

1. ช่วยรักษาอาการผมร่วง โดยทำเป็นยาสระผม หรือครีมนวดผม
2. ช่วยบรรเทาอาการของโรคหอบหืด
3. ลดปัญหาอาการนอนไม่หลับ
4. ลดความเสี่ยงของอาการโรคหัวใจ
5. แก้อาการปัสสาวะขัด
6. แก้อาการอาหารเป็นพิษ
7. บรรเทาอาการปวดเมื่อย ฟกช้ำ
8. แก้อาการท้องผูก
9. ช่วยบรรเทาอาการเหนื่อยล้า และลดความเครียดสะสม
10. นำรากมาถูฟันแก้อาการปวดฟันและช่วยให้ฟันแข็งแรง
11. ในส่วนของเมล็ดสามารถช่วยแก้อาการคลื่นไส้ อาเจียนได้ 
12. ช่วยป้องกันอการเหน็บชาที่เกิดขึ้นตามนิ้วมือและนิ้วเท้า
13. ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวาน
14. ช่วยบำรุงสายตา แก้อาการตาฝ้าตาฟาง หรือตาแฉะ นอกจากนี้ยังชช่วยป้องกันการเกิดโรคต้อกระจก ต้อหิน หรืออาการตาเสื่อมที่เป็นผลจากโรคเบาหวาน

นอกจากประโยชน์และสรรพคุณทางยาแล้ว อัญชันยังสามารถนำมาทำเป็นสีผสมอาหารโดยสีม่วง เช่น ขนมดอกอัญชัน ข้าวดอกอัญชัน หรือนำมาประกอบอาหารได้หลากหลายชนิด เช่น ล้างดอกอัญชันให้สะอาดแล้วลวกเป็นผักไว้จิ้มแนมกับน้ำพริก หรือนำดอกอัญชันมาชุบแป้งทอดใส่สลัดต่างๆ เพื่อประดับตกแต่งจาน เป็นต้น

ดังนั้นอัญชันจึงเป็นพืชอีกชนิดที่ควรปลูกไว้ที่บ้าน เนื่องด้วยสรรพคุณทางยาที่มากมายและเกือบทุกส่วนของต้นอัญชันยังสามารถนำมาใช้ประโยชน์ต่างๆได้ แถมการปลูกและดูแลรักษาต้นอัญชันนั้นสามารถทำได้ง่าย ไม่ยุ่งยาก.

ที่มา

https://pharmacy.mahidol.ac.th

https://www.disthai.com