ต้นจำปา
จำปา คือ ต้นไม้ชนิดหนึ่งที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ ไม้โตเร็ว สามารถสร้างรายได้มหาศาลแก่ผู้ปลูก ปัจจุบันนิยมปลูกเพื่อขาย นำมาแปรรูปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย ต้นจำปา มีเนื้อไม้สีทอง และมีระยะเวลาในการให้ผลตอบแทนหรือมีจุดคุ้มทุนในระยะสั้น ลำต้นตรง กิ่งน้อย แต่มีเนื้อไม้ที่สามารถนำมาแปรรูปต่อต้นสูง วันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับต้นจำปากันให้มากขึ้น
ข้อมูลทั่วไปของต้นจำปา
- ชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ Michelia champaca L.
- ชื่อภาษาอังกฤษ คือ Orange champak
- ชื่อวงศ์ Magnoliaceae
ต้นจำปา มีถิ่นกำเนิดอยู่ทางตอนใต้ของประเทศจีน มาเลเซีย อินเดีย มาเลเซีย อินโดนีเซีย และประเทศไทยของเราเอง ชาวจังหวัดนครศรีธรรมราชเรียกว่า ต้นจำปา จังหวัดสุราษฎร์ธานีเรียกว่า ต้นนจำปาป่า ภาคเหนือเรียกว่า จุมปา หรือ จุ๋มป๋า ต้นจำปา นอกจากจะนิยมนำเนื้อไม้ไปแปรรูปใช้ประโยชน์แล้ว ต้นจำปายังมีสรรพคุณเป็นสมุนไพรไทยอีกด้วย
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นจำปา
ต้น
จำปาเป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดสูง โดยมีความสูงประมาณ 15-30 เมตร ลำต้นตั้งตรง เปลา มีลักษณะเป็นทรงพุ่ม เรือนยอดทรงปิรามิด ขนาดพุ่มประมาณ 4-5 เมตร สูงโปร่งคล้ายรูปกรวยคว่ำ สำหรับในประเทศไทยของเรามักพบได้ทั่วไป ในป่าดงดิบ โดยเฉพาะทางภาคใต้และภาคเหนือ
ใบ
ต้นจำปามีลักษณะเป็นใบเดี่ยวค่อนข้างยาว ออกเรียงเวียนสลับกัน ใบมีรูปทรงรีหรือรูปไข่ โคนใบมน ปลายใบเรียวแหลม กว้างประมาณ 4-9 เซนติเมตร และยาวประมาณ 10-22 เซนติเมตร เส้นแขนงของใบมีประมาณ 12-20 คู่ ส่วนก้านใบมีความยาวประมาณ 2-4 เซนติเมตร ขอบใบเป็นคลื่นเล็กน้อย
ดอก
ในส่วนของดอก ต้นจำปาสามารถออกดอกได้ตลอดทั้งปี ดอกมีสีส้ม โดยจะออกตามซอกใบ กลีบดอกมีประมาณ 10-15 กลีบ กลีบชั้นนอกรูปหอกกลับ กว้างประมาณ 1.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 4-4.5 เซนติเมตร ส่วนกลีบชั้นในจะสั้นและแคบกว่า กาบหุ้มดอกมีสีเขียวอ่อน เมื่อดอกบานจะส่งกลิ่นหอมแรง
ผล
ลักษณะของผลต้นจำปา มีผลเป็นช่อยาว รูปทรงรีหรือรูปไข่ ในแต่ละช่อประกอบไปด้วยผลย่อยประมาณ 8-40 ผล ขนาดของผลกว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร และยาว 1.5-2 เซนติเมตร เปลือกหุ้มผลแข็ง ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาลซึ่งผลแก่จะแห้งและแตกออก เมล็ดด้านในผลมีเนื้อหุ้ม เมล็ดอ่อนเนื้อหุ้มมีสีขาว ส่วนเมล็ดแก่เนื้อมหุ้มสีแดง ในแต่ละผลมีเมล็ดประมาณ 1-6 เมล็ด
ประโยชน์ของต้นจำปา
- ต้นจำปา ตามที่เราได้กล่าวไปแล้วในข้างต้น คือ นิยมปลูกเพื่อการค้า เนื่องจากเป็นไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ เนื้อไม้มีสีสวย แข็งแรง ทนทาน สามารถนำมาแปรรูปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย เช่น ใช้ในการสร้างบ้าน เสาบ้าน คาน รอด ตง พื้น ผนัง เพดาน ฯลฯ ไปจนถึงใช้ทำเป็นเฟอร์นิเจอร์ต่างๆ ไม้จำปา ขึ้นชื่อว่าเป็นไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ ข้อดีของการปลูกต้นจำปา คือ เป็นไม้ที่โตเร็ว มีระยะเวลาการคืนทุนสั้น เนื้อไม้คุณภาพดี น้ำหนักเบา แข็งแรง ทนทาน ยิ่งนำมาใสกบ ขัดเงา ยิ่งดูสวยเหมาะกับการใช้ทำเป็นเฟอร์นิเจอร์ตกแต่งบ้าน ส่วนราคาของเนื้อไม้ก็ค่อนข้างสูง
- ดอกจำปา ที่มีกลิ่นหอมแรง สามารถใช้ในการแต่งกลิ่นอาหาร หรือนำมาสกัดเป็นน้ำมันดอกจำปาใช้แต่งกลิ่นเครื่องสำอางได้
- ต้นจำปา นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ ตกแต่งสวน เพื่อความสวยงาม สร้างร่มเงา ทำให้เกิดความร่มรื่น
สรรพคุณของต้นจำปา
จำปา จัดเป็นต้นไม้ที่มีสรรพคุณทางด้านยาสมุนไพรไทย เนื่องจากสามารถรักษาโรคได้หลากหลายอาการ ดังนี้
- ราก มีสรรพคุณช่วยขับของเสียออกจากโลหิต
- เปลือก มีสรรพคุณเป็นยาถ่าย ทำให้เลือดลมไหลเวียนดีขึ้น ช่วยให้ประจำเดือนมาเป็นปกติ นอกจากนั้นยังช่วยรักษาอาการปวดตามข้อกระดูก
- เนื้อไม้ ใช้เป็นยาบำรุงโลหิต
- กระพี้ มีสรรพคุณเป็นยาถอนพิษสำแดง
- ใบ แก้โรคเส้นประสาทพิการ
- ดอก ใช้เป็นยารักษาอาการวิงเวียน อ่อนเพลีย หม้ามืด และเป็นยาช่วยบำรุงหัวใจ
ต้นจำปากับความเชื่อของคนไทย
ต้นจำปาเป็นต้นไม้มงคล โดยเฉพาะสีของเนื้อไม้ที่มีสีเหลืองทอง คนไทยจึงเชื่อว่าหากปลูกต้นจำปาไว้ จะช่วยเสริมสร้างความเป็นสิริมงคลแก่ตัวผู้ปลูก หรือบุคคลในครอบครัว ในอีกแง่มุมหนึ่ง คำว่า “ปา” หมายถึง การทิ้งขว้าง คนไทยบางกลุ่มอาจไม่นิยมปลูก ในขณะที่ชาวฮินดูเชื่อว่าเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ นิยมนำดอกจำปาไปบูชาเทวดา สิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือพระสงฆ์
การปลูก การดูแล และการขยายพันธุ์ต้นจำปา
โดยทั่วไปแล้วต้นจำปา จะเกิดขึ้นตามป่าดงดิบ ป่าดิบชื้นและผ่าดิบแล้งของทุกภาค แต่จะพบมาที่สุดในราบ ซึ่งมีความสูงไม่เกิน 700 เมตร จากระดับน้ำทะเล สภาพพื้นที่น้ำท่วมขังไม่เหมาะสมแก่การปลูก อย่างไรก็ตาม ต้นจำปาสามารถเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนที่มีหน้าดินลึก หรือดินร่วนปนดินทราย ซึ่งมีการระบายน้ำได้ดี ต้นจำปาสามารถปลูกปะปนกับไม้ยืนต้นชนิดอื่นๆ ได้ เช่น มังคุด ลองกอง เงาะ เป็นต้น จากการศึกษาพบว่าดินที่ราบจะมีอัตราการเจริญเติบโตที่ดีกว่าดินในที่ราดชัน
การปลูกต้นจำปา แนะนำให้ขุดหลุมขนาด 30 x 30 x 30 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก ทำการคลุกเคล้ากับดิน และยาป้องกันแมลง เช่น ฟูราดาน ประมาณ 5-10 กรัม จากนั้นให้นำต้นกล้าจำปาลงหลุมปลูก กลบด้วยดินอีกครั้ง จะทำให้ต้นจำปามีอัตราการรอดตายสูง และมีการเจริญเติบโตที่ดี สำหรับระยะในการปลูก หากต้องการปลูกเพื่อวัตถุประสงค์ในการค้าไม้ แนะนำควรปลูกระยะ 2 x 4 หรือ 4 x 4 เมตร โดยก่อนปลูกควรทำการปักหลัก ระยะปลูกให้ดี เพื่อป้องกันความผิดพลาด ต้นกล้าที่สามารถย้ายลงหลุมปลูกได้ ควรมีอายุประมาณ 4-5 เดือนขึ้นไป การกลบดินหลังปลูกต้นกล้าลงหลุม ควรกลบดินให้แน่น ลึกกว่าระดับผิวดินประมาณ 8-10 เซนติเมตร
ในส่วนการขยายพันธุ์ นิยมขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด การบำรุงรักษา แบ่งออกเป็น 5 วิธี ดังต่อไปนี้
1.การใส่ปุ๋ย
แนะนำให้ใส่ปุ๋ย เพื่อเร่งการเจริญเติบโต นิยมใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 โดยให้ใส่ช่วงต้นฤดูฝน ในปริมาณ 100-400 กรัมต่อต้น
2.การกำจัดวัชพืช
ควรกำจัดวัชพืชอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง ครั้งแรกช่วงก่อนฤดูฝน ครั้งที่สองก่อนฤดูแล้ง หากพบปัญหาหญ้าคา สามารถไถพรวนหรือถางทิ้งบริเวณโดยรอบ หรืออาจใช้สารเคมีกำจัด
3.การป้องกันศัตรูพืช
ในระยะแรก 1-2 ปี อาจพบโรคเร่าคอดิน และผีเสื้อเจาะลำต้น รวมถึงโรคเชื้อราเช่นเดียวกัน สามารถกำจัดโดยใช้ยาฉีดพ่น เช่น Vitavax , Saprol , Busan , Benlato เป็นต้น นำยาผสมในน้ำสะอาดอัตรา 2-4 ช้อน ต่อน้ำ 20 ลิตร ฉีดพ่นเมื่อเกิดโรค อาจฉีดพ่น 1-2 สัปดาห์ต่อเนื่อง จนกว่าโรคจะหาย
4.การลิดกิ่ง
โดยปกติแล้วต้นจำปา จะลิดกิ่งเองตามธรรมชาติ แต่เพื่อช่วยให้กิ่งดูสม่ำเสมอ ควรทำการตัดแต่งกิ่งในช่วง 2-3 ปีแรก
5.การซ่อมแซม
หากพบว่าต้นกล้าจำปาตาย ให้ทำการซ่อมแซม แต่ควรปลูกซ่อมแซมในช่วงฤดูฝน หลังจากปีที่ 3 ผ่านไปแล้ว ไม่ควรทำการปลูกซ่อมแซม เพราะอาจทำให้ต้นที่ปลูกซ่อมแซมไม่เจริญเติบโต ถูกแย่งสารอาหาร หรือทำให้ไม่เจริญเติบโตเท่ากันกับต้นอื่นๆ
หากใครที่ต้องการซื้อต้นกล้าของจำปามาปลูก สามารถหาซื้อได้จากร้านจำหน่ายขายพันธุ์ไม้ทั่วไป หรือจะสั่งซื้อผ่านช่องทางออนไลน์ ก็สะดวกสบายไปอีกแบบ ปัจจุบันราคาต้นกล้าจำปา จำหน่ายที่ราคาประมาณ 150-200 บาท (ความสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร) ต้นจำปา ไม้โตเร็ว มีราคาสูง ซึ่งเป็นไม้ที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ ในปัจจุบันกำลังเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก นอกจากจะสามารถใช้ประโยชน์ได้จากเนื้อไม้แล้ว ต้นจำปายังมีประโยชน์ด้านยาสมุนไพรไทย สามารถรักษาโรคได้หลายอาการอีกด้วย หากเกษตรกรท่านใด อยากมีรายได้เสริม หรือต้องการปลูกไม้ยืนต้น ราคาดี ขอแนะนำต้นจำปา ไม้ราคาดี เนื้อสวย แข็งแรง ทนทาน มีระยะการคืนทุนที่สั้นเหมาะแก่การลงทุนเป็นอย่างมากเลยทีเดียว
