ชื่อวิทยาศาสตร์ Syzygium gratum (Wight) S.N.Mitra var. gratum
ชื่อวงศ์ Myrtaceae
ชื่ออื่น ๆ ผักเสม็ด, ผักเม็ก (นครราชสีมา); ไคร้เม็ด (เชียงใหม่); เม็ก (ปราจีนบุรี); เม็ดชุน (นครศรีธรรมราช); เสม็ด (สกลนคร, สตูล); เสม็ดเขา, เสม็ดแดง (ตราด); เสม็ดชุน (ภาคกลาง); ยีมือแล (มลายู – ภาคใต้)
ผักเม็ก หรือเสม็ดแดง มีชื่อท้องถิ่นหลายชื่อเช่น เม็ก หรือต้นไคร้เม็ด เป็นไม้ยืนต้นสูงได้ถึง 7 เมตร เป็นพืชที่สามารถพบในป่าดิบแล้งโดยเฉพาะบริเวณชายฝั่ง มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นสมุทร ได้แก่ หมู่เกาะสุมาตรา ชวา และเกาะบอร์เนียว พบขึ้นตามป่าธรรมชาติทุกภาคของประเทศไทย ออกดอกสีขาวเป็นช่อๆ ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ – เมษายน ยอดอ่อนเสม็ดแดง สามารถนำมารับประทานได้ มีรสเปรี้ยวอมฝาด นิยมลวก และกินสดกับน้ำพริก กินเป็นยาขับลม ทั้งยังเป็นสมุนไพรแก้ฟกช้ำ บวม ปวดเมื่อย เเละปวดฟัน โดยมีความเชื่อกันว่าจะมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครอง คอยป้องกันภัยให้กับคนในบ้าน เชื่อกันว่าต้นเม็กเป็นที่สิงสถิตของรุกขเทวดา หรือเทพชั้นสูง จะล่วงเกินหรือลบหลู่ไม่ได้เด็ดขาด อีกทั้งยังช่วยให้บ้านหลังนี้ มีแต่ความร่มเย็นเป็นสุขด้วย เหมาะสำหรับปลูกเป็นไม้ประดับในบ้าน เพราะมีทรงพุ่มสวย ต้นอายุน้อยใช้ปลูกในสวนสมุนไพร ลำต้นที่มีอายุมากใช้ประดับสวน มีผิวที่สวยโดดเด่น ให้ร่มเงาในบ้าน แข็งแรง ดูแลง่าย สามารถเพาะพันธุ์จากเมล็ด และขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่ง
![ยอดผักเม็ก](https://kaset.today/wp-content/uploads/2021/12/unnamed-3.jpg)
ควรปลูกไว้บริเวณใดของบ้าน
เนื่องจากต้นผักเม็ก เป็นไม้ยืนต้นที่มีขนาดกลาง สูงได้ถึง 7 เมตร จึงไม่ควรปลูกไว้ใกล้ชิดกับตัวบ้าน หากจะปลูกต้องมีบริเวณบ้านกว้างพอสมควร และควรปลูกเป็นแนวรั้วรอบบ้าน
ลักษณะทั่วไป
- ลำต้น
เป็นไม้ยืนต้น ไม่ผลัดใบ ขนาดกลางมีความสูงโดยทั่วไป 7 เมตร สามารถสูงได้ 10-15 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกสีน้ำตาลแดง แตกสะเก็ดแผ่นบางๆ โคนต้นที่มีอายุมากมักเป็นพูพอน มีสีน้ำตาลแดงเปลือกบางซ้อนกันเป็นชั้น ๆ แตกกิ่งก้านสาขาโดยรอบพุ่มต้น กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม
- ใบ
เป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงเป็นคู่ตรงข้ามกัน ใบย่อยรูปหอกมี 2-4 คู่ ขอบใบเรียบปลายใบมีลักษณะแหลม ใบอ่อนมีสีน้ำตาลอมชมพู ส่วนใบแก่มีสีเขียวเข้มเป็นมัน ดอกช่อเล็ก ๆ ที่บริเวณปลายยอด เป็นใบเดี่ยว รูปรีแกมรูปใบหอก ออกตรงข้ามปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบ ยอดอ่อนมีสีแดงเรื่อ
- ดอก
มีสีขาวถึงสีเหลืองอ่อน ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแยกแขนงตามปลายกิ่งและซอกใบ ช่อดอกยาว 8-12 ซม. ดอกไม่มีก้านดอก ฐานรองดอกรูปถ้วย ปากแคบ ขนาด 4-10 มิลลิเมตร กลีบเลี้ยง 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ มีเกสรตัวผู้จำนวนมาก ยาว 5-10 มิลลิเมตร มักมีดอกดกและดอกบานพร้อมกัน ออกดอกเดือน มีนาคม-เมษายน
- ผล
มีสีขาว สีขาวขุ่น ทรงกลมขนาดเล็ก ขนาด 8-12 มม. มีเนื้อเมล็ดเดี่ยว ที่ก้นของผลส่วนใหญ่มีลักษณะนูนขณะยังอ่อนสีเขียวและเมื่อแก่จัดสีขาวโพลน ติดผลดกเป็นพวง ผลรสหวาน ออกผลเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ให้บรรยากาศสวยงาม
![ผักเม็ก ภาษากลาง](https://kaset.today/wp-content/uploads/2021/12/06.jpg)
สายพันธุ์
ต้นผักเม็กคือเสม็ดแดง มีลักษณะคือ เปลือกไม้บริเวณลำต้นจะแตกเป็นร่อง และมีบางส่วนที่หลุดเป็นสะเก็ดออกมา มีสีน้ำตาลแดงชัดเจน บริเวณปลายใบและช่อดอกจะมีสีเหลืองนวล เป็นหนึ่งในสายพันธุ์ของต้นเสม็ดที่ซึ่งพบในประเทศไทย 2 สายพันธุ์ คือเสม็ดแดงและเสม็ดขาว ซึ่งมีลักษณะคล้ายคลึงกันมาก มีความแตกต่างกันเพียงเล็กน้อย
วิธีการปลูกต้นผักเม็ก
ต้นเสม็ดเป็นพันธุ์ไม้ที่แข็งแรง และเติบโตได้ดีในทุกสภาพพื้นดิน วิธีการเพาะปลูกตลอดจนการดูแลรักษาจึงค่อนข้างง่าย หากเพาะด้วยเมล็ด ก็หว่านลงแปลงปลูก คลุมพลาสติกเพื่อรักษาความชื้นเล็กน้อย รอจนต้นกล้างอกออกมาก็ย้ายไปเพาะในถุงต่อ พอต้นกล้าสูงสักประมาณ 15-30 เซนติเมตร ก็นำไปลงดินตามตำแหน่งที่ต้องการ โดยไม่จำเป็นต้องมีการเตรียมดินแต่อย่างใด แต่ถ้ารู้สึกว่าดินแน่นมากไป เราสามารถใช้ดินผสมกากมะพร้าวรองก้นหลุมได้ เพื่อช่วยให้รากติดไวในตอนแรก
![ผักเม็ก คือผักอะไร](https://kaset.today/wp-content/uploads/2021/12/messageImage_1640455353314.jpg)
วิธีการรักษา
ต้นผักเม็กต้องการแสงในปริมาณมาก จึงต้องปลูกบริเวณที่ได้รับแสงแดดตลอดทั้งวัน ในช่วงแรกที่ยังเป็นต้นกล้าขนาดเล็ก ควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอวันละครั้ง จากนั้นให้ปรับเป็น 3-5 ครั้งต่ออาทิตย์ แล้วแต่สภาพความแห้งแล้งของพื้นที่ สามารถใช้ดินได้ทุกชนิด แม้แต่ดินที่มีปัญหา เช่น ดินเปรี้ยว ดินพรุ เป็นต้น และเลือกใช้สูตรปุ๋ยตามจังหวะการเติบโตของต้นเสม็ด โดยใส่ปุ๋ยปีละ 3-4 ครั้ง
ประโยชน์และสรรพคุณ
ปลูกเป็นไม้ประดับในบ้าน เพราะมีทรงพุ่มสวย ยอดอ่อนหรือใบเพสลาดมีรสฝาดกินเป็นผักสด หรือลวกกินกับน้ำพริก ลาบ ขนมจีนน้ำยา หรือปรุงใส่ในซ่าผัก ถ้าปลูกกลางแจ้งควรพรางแสงให้บ้าง ต้นจะไม่แคระแกร็น เมื่อนำมากินจะมีรสชาติอร่อย ใบเสม็ดมีประโยชน์หลายด้าน นอกจากสามารถทานสดหรือเป็นผักเครื่องเคียง สามารถต้มดื่มแบบน้ำชาได้ ถ้านำใบสดมาบดละเอียดแล้วพอกตามผิวหนังก็จะลดฟกช้ำได้ดี นอกจากนี้ยังสกัดเอาน้ำมันเขียวแล้วทานเพื่อช่วยขับลม บรรเทาอาการท้องอืด และลดการระคายเคืองในช่องคอขณะที่มีเสมหะ ส่วนเนื้อไม้ของต้นผักเม็ก ก็นิยมใช้เป็นเสาเข็ม เครื่องเรือน และอุปกรณ์ต่าง ๆ เนื่องจากมีความแข็งแรง ทนทานมาก ผลของผักเม็กเองก็สามารถนำมาเป็นเครื่องปรุงอาหารได้ ให้รสเผ็ดร้อน มีคุณสมบัติกระตุ้นให้รู้สึกสดชื่น และช่วยให้เจริญอาหารด้วย
![ผักเม็กกินกับอะไร](https://kaset.today/wp-content/uploads/2021/12/1640456455962.jpg)