ต่อให้โลกจะพัฒนาทางด้านเทคโนโลยีล้ำยุคไปไกลล้ำสมัยไปมาก ทว่า ผู้คนก็ยังไม่ทิ้งขว้างความเชื่อที่ดีต่างๆ ซึ่งอย่างน้อยมันจะช่วยทำให้จิตใจมีพลังเพิ่มขึ้นเหมือนมีที่ยึดเหนี่ยว แล้วถ้าสิ่งนั้นๆ เต็มพร้อมไปด้วยความเขียวชอุ่มและประโยชน์ก็จะยิ่งมีคุณค่านัก ฉะนั้น เราจึงใคร่นำเสนอพรรณไม้มงคลที่ครบเครื่องเรื่องดังกล่าวนามว่า พูนทรัพย์ แค่ชื่อก็บอกถึงความเพิ่มพูนแถมยังมีความเด่นดังอีกด้วย เพราะเป็นถึงต้นไม้ประจำจังหวัดร้อยเอ็ด…เอาล่ะ อย่ารีรอเลย สาระแน่นๆ อยู่ทางนี้แล้ว
พูนทรัพย์ มีถิ่นกำเนิดอยู่ในภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งที่ประเทศไทยจะพบได้มากในพื้นที่ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ ‘Irvingia malayana Oliv. ex. A. W. Benn.’
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ ได้แก่ ‘Irvingella harmandiana Tiegh., I. malayana (Oliv. ex. A. W. Benn.) Tiegh., I. oliveri (Pierre) Tiegh. และ I. oliveri’
ชื่อสามัญ ว่า ‘Barking deer’s mango และ Wild almond’
ชื่ออื่นๆ เรียก ‘มะมื่น, มื่น (ภาคเหนือ) มะลื่น, หมักลื่น (สุโขทัย, นครราชสีมา) บก, หมากบก (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) กระบก, จะบก, ตระบก (ภาคกลาง) จำเมาะ (เขมร) และ หลักกาย (ส่วย-สุรินทร์)’ และถูกจัดอยู่ในวงศ์ ‘IRVINGIACEAE’
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ไว้พูนทรัพย์
ต้น จัดเป็นประเภทไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่และเป็นไม้ผลัดใบที่มีเรือนยอดเป็นทรงพุ่มแน่นกับทึบ โดยความสูงของต้นจะอยู่ที่ 10-30 เมตร ลำต้นเป็นเปลา ส่วนเปลือกมีสีเทาอ่อนๆ อมน้ำตาล โคนต้นมักจะขึ้นเป็นพูพอน
ใบ เป็นประเภทใบเดี่ยวที่ออกแบบติดเรียงสลับกัน ซึ่งใบจะมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปรีแกมขอบขนานจนถึงรูปใบหอก ความกว้างของใบจะอยู่ที่ 2-9 เซนติเมตร ความยาวราวๆ 8-20 เซนติเมตร เนื้อใบทั้งสองด้านมีความเกลี้ยงและหนา ขอบใบจะเรียบ โคนใบจะออกมนแหลมหรือเว้านิดๆ และสอบเรียวไปทางปลายใบซึ่งจะแหลมทู่ นอกจากนี้ก็จะมีเส้นแขนงอยู่ 8-14 คู่ และมักจะมีเส้นแขนงปลอมแซมอยู่ระหว่างกลาง แล้วเส้นใบย่อยก็เป็นแบบขั้นบันได ทั้งนี้จะมีหูใบที่ม้วนหุ้มยอด เรียวแหลม โค้งเล็กๆ คล้ายรูปดาบและมีความยาวประมาณ 3 เซนติเมตร
ดอก จะออกเป็นช่อตามซอกใบและปลายกิ่ง โดยดอกจะมีสีเขียวปนเขียวอ่อน กลีบดอกกับกลีบเลี้ยงมีอย่างละ 5 กลีบ และมีเกสรเพศผู้จำนวน 10 อัน ระยะเวลาการออกดอกจะอยู่ในช่วงเดือนมกราคมถึงเดือนมีนาคม
ผล มีลักษณะออกแบนเล็กน้อย รูปทรงกลมรีค่อนข้างจะเป็นรูปไข่เหมือนผลมะม่วงขนาดเล็ก ทั้งนี้ผลอ่อนจะมีสีเขียว เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ข้างในผลมีเมล็ดและมีเนื้อหุ้มเมล็ดนิ่มๆ คล้ายเนื้อมะม่วง การติดผลจะอยู่ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน
เมล็ด จัดเป็นเมล็ดเดี่ยวซึ่งมีขนาดใหญ่รูปไข่ แล้วก็มีเปลือกแข็งๆ ส่วนของเนื้อในเมล็ดจะเป็นสีขาวลักษณะเหมือนเนื้อแป้งและมีน้ำมัน
การขยายพันธุ์ของ พูนทรัพย์
สามารถทำได้ 2 วิธี คือ การเพาะเมล็ด กับ การตอนกิ่ง แต่วิธีที่ง่ายและทำกันได้ทั่วไปจะเป็น การเพาะเมล็ด ซึ่งการปลูกทำได้โดย…
- เนื่องจากส่วนของเมล็ดจะมีเปลือกหุ้มค่อนข้างแข็งจึงต้องทำการตัดหัวและท้ายเมล็ดหรือขลิบตามร่องแยกก่อนจะนำไปเพาะ
- พรรณไม้นี้เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนหรือดินร่วนปนทรายซึ่งมีการระบายน้ำดี อีกทั้งยังชื่นชอบแสงแดดจึงเหมาะที่จะปลูกไว้กลางแจ้ง อีกทั้งชอบความชื้นปานกลาง ดังนั้นการให้น้ำควรให้อย่างพอเหมาะและต้องระวังเรื่องน้ำท่วมขัง
- ขนาดของหลุมปลูกที่เหมาะสมควรจะมีขนาด 30x30x30 หรือ 50x50x50 (กว้างxยาวxลึก) และระยะปลูกที่ดีคือ 4×4, 4×6, 4×8, 6×6 และ 8×8 เมตร (สามารถเลือกได้ตามความสะดวก)
คุณประโยชน์ พูนทรัพย์
มิเคยน้อยหน้าพรรณไม้ใดๆ เลย เป็นต้นว่า…
- สรรพคุณทางยา
- น้ำมันจากเมล็ด – ช่วยบำรุงสมอง, ช่วยบำรุงหัวใจ, ช่วยรักษาริดสีดวงจมูก และ ช่วยบรรเทาอาการหอบหืด
- เนื้อไม้ – ช่วยทำให้เจริญอาหาร และ ช่วยขับพยาธิในเด็ก
- เนื้อในเมล็ด – ช่วยฆ่าพยาธิในท้อง, ช่วยบำรุงไต, ช่วยบำรุงเส้นเอ็น, แก้อาการเส้นเอ็นพิการ, บำรุงไขข้อกระดูก และ แก้อาการข้อขัด
- ผล – ใช้เป็นยาระบาย และ ช่วยขับพยาธิ
- ใบ – ช่วยแก้อาการคันตามผิวหนัง
- ประโยชน์โดยทั่วไป
- เนื้อไม้ – ใช้ในการก่อสร้าง, ใช้ทำเครื่องมือกสิกรรม, ใช้ทำฟืน และเผาถ่าน
- เนื้อในเมล็ด –รับประทานได้มีรสมันปนหวานคล้ายอัลมอนด์ โดยสามารถรับประทานได้ทั้งสดและนำไปคั่วไฟ
- ผล – ใช้เป็นอาหารสัตว์
- น้ำมันจากเมล็ด – ใช้ทำสบู่ และ เทียนไข
- ใบอ่อน – ใช้รับประทานเหมือนผักได้
- ประโยชน์ด้านไม้ประดับ เนื่องด้วยเป็นพรรณไม้ที่มีลักษณะยืนต้นและเรือนยอดเป็นทรงพุ่มแน่นแถมมีดอกมีผล
ที่ดูมีชีวิตชีวาจึงเหมาะสำหรับเป็นไม้ประดับในด้านภูมิสถาปัตย์ของบ้านเรือน อาคารสถานที่ สวนสาธารณะ สวนรุกขชาติหรือสวนสัตว์เปิดซึ่งใช้เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ต่างๆ ได้ ยิ่งกว่านั้นก็ยังสามารถปรับประยุกต์ให้เข้ากับรูปแบบการจัดสวน อาทิ การจัดสวนสไตล์ไทย การจัดสวนสไตล์ทรอปิคอล และ การจัดสวนสไตล์ยุโรป เป็นต้น
เราหวังว่าข้อมูลพอสังเขปต่างๆ น่าจะทำให้ใครหลายคนรู้ซึ้งถึงคุณประโยชน์และคุณค่าของ พูนทรัพย์ ไม่มากก็น้อย แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น หากอยากจะเข้าถึงมากกว่านี้ คงจะต้องนำไปไว้ให้ใกล้ตัว เพื่อจะได้รู้ว่า การเพิ่มพูนไปด้วยทรัพย์นั้นเป็นเช่นไร
