ต้นบันไดเศรษฐี ชื่อวิทยาศาสตร์ Muchlenbeckia platyclada Meissn.
ชื่อวงศ์ POLYGONACEAE
ชื่ออื่น ๆ ว่านตะเข็บ (ภาคเหนือ), ว่านตะขาบ (เชียงใหม่), เพว (กรุงเทพฯ), ตะขาบปีนกล้วย ต้นตีนตะขาบ (ไทย) เป็นต้น
ต้นบันไดเศรษฐี หรือต้นว่านตีนตะขาบเป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก มีอายุหลายปี เป็นไม้มงคลนิยมปลูกเป็นไม้ประดับเพื่อความสวยงาม มีความเชื่อกันว่าหากปลูกต้นบันไดเศรษฐีไว้จะช่วยเสริมดวงในเรื่องของโชคลาภ เพิ่มความร่ำรวยยิ่งขึ้น เชื่อว่าเป็นพืชที่หากปลูกไว้จะส่งเสริมให้มีเงินเป็น ชั้นๆ ขั้นๆ ร่ำรวยเหมือนต้นไม้นั่นเอง เป็นพืชสมุนไพร บันไดเศรษฐี สรรพคุณทางยามีมากมาย เป็นยาถอนพิษตะขาบและแมลงป่อง แก้ฟกบวม เคล็ดขัดยอก และที่สำคัญยังสามารถช่วยฟอกอากาศ ดูดฝุ่นและสารพิษ ทำให้อากาศในบ้านหรืออาคารบริสุทธิ์ นิยมปลูกในกระถางเพื่อนำไปจัดวางในห้องน้ำ ภายในบ้าน และห้องนอนอีกด้วย ต้นบันไดเศรษฐี ยังสามารถปลูกได้ง่าย สามารถเจริญเติบโตได้ดี เป็นไม้ที่ไม่ต้องการแสงแดดจัด ขยายพันธุ์โดยการปักชำ และแยกหน่อ แต่ผู้คนนิยมทำด้วยวิธีการปักชำ จะช่วยให้ต้นไม้สามารถเจริญเติบโตได้ดี
ควรปลูกไว้บริเวณใดของบ้าน
นิยมปลูกไว้หน้าบ้าน หรือในตัวบ้าน ในตัวอาคาร เนื่องจากต้นบันไดเศรษฐี หรือว่านตีนตะขาบ เป็นต้นไม้ที่ชอบแสงน้อย และที่สำคัญเป็นต้นไม้ฟอกอากาศ จึงเหมาะสำหรับปลูกไว้ในตัวอาคารหรือในบ้าน
ลักษณะทั่วไป
- ลำต้น ต้นว่านตีนตะขาบหรือบันไดเศรษฐี จัดเป็นพรรณไม้ขนาดเล็ก ลำต้นเป็นปล้อง ๆ มีลักษณะกลมโตเท่ากับหางหนูมะพร้าวอ่อน แต่เมื่อลำต้นนั้นสูงขึ้นก็จะกลายเป็นไม้เลื้อย ต้นหนึ่งจะยาวได้ประมาณ 7-10 ฟุต ทุกส่วนอวบน้ำและมีน้ำยางสีขาวอยู่ภายใน เมื่อต้นสูงจะมีลักษณะเป็นไม้เลื้อยยาวใบออกตรงข้ามกันเป็นปลีก 2ข้างจากโคนไปถึงยอด มองคล้ายตะขาบ
- ใบ ใบรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้างประมาณ 0.5 เซนติเมตร ยาว 2-4 เซนติเมตร ปลายใบแหลม แผ่นใบอวบหนา สีเขียวเข้ม ไม่มีก้านใบ ใบจะออกติดกันเป็นปีกสองข้าง จากโคนต้นจนถึงยอด ดูคล้ายตะขาบ
- ดอก ออกดอกยาก จึงไม่ค่อยพบเห็น
วิธีการปลูก
ปัจจุบันนิยมใช้วิธีการใช้กิ่งปักชำ เนื่องจากขึ้นง่าย ถ้าได้น้ำเป็นประจำต้นจะอวบเขียวสวย ถ้าปลูกในกระถาง ควรเลือกกระถางที่มีขอบสูงๆ หรือใส่ดินแค่ประมาณครึ่งกระถาง เพื่อให้ขอกระถางช่วยพยุงลำต้น ต้นจะชูขึ้นสวยงาม ถ้าต้นยาวมาก ๆ จนล้มลงให้ตัดไปปลูกใหม่ ในการปลูกควรใช้กระถางใบโต ดินที่ใช้ปลูกให้เอาไปเผาไฟแล้วทุบให้ละเอียดปนกับดินร่วนๆ ควรเป็นดินกลางแจ้งมาเป็นดินปลูก
วิธีการขยายพันธุ์
- การปักชำ โดยการตัดกิ่ง แล้วใช้สำลีชุบน้ำเช็ดน้ำยางออก แล้วนำไปปักชำในกระถางที่เตรียมใส่ขุยมะพร้าวไว้แล้ว ปัจจุบันคนนิยมใช้วิธีการนี้ในการขยายพันธุ์
- การแยกหน่อ ใช้หน่อที่แตกขึ้นมาใหม่ตรงโคน น้ำมาปลูกในกระถางที่เตรียมขุยมะพร้าวไว้แล้ว
วิธีการดูแล
- รดน้ำ 1-2 ครั้งต่อสัปดาห์ ใช้ปุ๋ยละลายน้ำรดเดือนละ 1 ครั้ง
- จัดวางต้นบันไดเศรษฐีไว้ในจุดที่มีแดดส่องถึง แต่ไม่ต้องวางในจุดแดดจ้า เนื่องจากต้นบันไดเศรษฐีเป็นต้นไม้ที่ชอบแสงน้อย
- ดินที่ใช้ปลูกต้องระบายน้ำได้ดี
ประโยชน์และสรรพคุณ
ต้นบันไดเศรษฐี หรือต้นว่านตีนตะขาบ นิยมปลูกเพื่อความสวยงาม เป็นไม้ประดับ มีความเชื่อกันว่าหากปลูกต้นบันไดเศรษฐีไว้จะช่วยเสริมในเรื่องของโชคลาภ เพิ่มความร่ำรวยยิ่งขึ้ เชื่อกันว่าหากปลูกไว้จะส่งเสริมให้มีเงินเป็น ชั้นๆ ขั้นๆ ร่ำรวยเหมือนต้นไม้นั่นเอง มีสรรพคุณทางสมุนไพรอีกมากมาย โดยต้นบันไดเศรษฐีหรือต้นว่านตีนตะขาบ ทั้งต้นมีรสเฝื่อนเมา แก้พิษตะขาบ แก้พิษแมงป่อง แก้เคล็ด ขัดยอก ฟกช้ำ หมอพื้นบ้านจะนำไปใช้ในการรักษาพิษจากพวกตะขาบกัด โดยนำใบมาบดผสมน้ำมะนาว หรือนำยางสดไปพอกบริเวณที่โดนกัดหรือที่ถูกต่อย เมื่อรู้สึกว่ายางเริ่มแห้ง ก็ให้ทาซ้ำไปเรื่อยๆ ประมาณ 30 นาที ก็จะช่วยบรรเทาอาการเจ็บปวดและอาการบวมได้ ส่วนอีกวิธีให้ใช้ต้นและใบสดประมาณ 1 ขีด นำมาตำให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาว 100 ซีซี แล้วนำส่วนผสมที่ได้มาพอกบริเวณบาดแผลทิ้งไว้ประมาณ 30 นาที ตามตำราแพทย์โบราณของจีน ใช้ต้นและใบสดผสมกับเหล้าแล้วคั้นเอาแต่น้ำ ใช้ทาบริเวณที่โดนแมลงสัตว์กัดต่อย หรือมีอาการฟกช้ำ บวม ยอก เคล็ด หรือนำกากที่เหลือพอกบริเวณที่เกิดอาการก็ได้ ในด้านสมุนไพรเป็นยาพื้นบ้าน แก้หูน้ำหนวก โดยนำต้นและใบสดตำให้ละเอียด ผสมเหล้า ใช้หยอดหู 1-2 หยด เพียง 2-3 ครั้งจะแห้งหายไป ว่านชนิดนี้มักนิยมนำมาใส่ลงในกระถางไว้ดูเพื่อความสวยงาม โดยคนจีนจะนิยมปลูกกันมากตามบ้าน และตามสวนยาจีนทั่วไป ส่วนในกรุงเทพฯ บ้านเราก็พบได้ง่ายเช่นกัน นอกจากจะมีประโยชน์ทั้งเป็นต้นไม้เสริมดวง เป็นไม้มงคล เป็นไม้ประดับเพิ่มสีสัน ความสวยงามให้กับบ้าน หรืออาคารแล้ว ต้นบันไดเศรษฐีหรือต้นว่านตีนตะขาบ ยังมีประโยชน์ที่สำคัญอีกหนึ่งประการ คือเป็นต้นไม้ฟอกอากาศได้ดี เพิ่มอาการบริสุทธิ์ได้ดี คนจึงนิยมนำไปปลูกที่โต๊ะทำงาน ในห้องครัว ห้องรับแขก และบางคนก็นำไปปลูกไว้ในห้องนอน เพื่อเพิ่มออกซิเจน และอากาศที่บริสุทธิ์ขณะพักผ่อนอีกด้วย
