มะขามแขก สมุนไพรพื้นบ้านที่ช่วยขับพิษและเป็นยาระบาย

มะขามแขก ภาษาอังกฤษ Alexandria senna

มะขามแขก ชื่อวิทยาศาสตร์ Senna alexandrina Mill.

อย่างที่เรารู้กันดีว่าต้นมะขามแขกมีหลายส่วนที่ใช้เป็นยาสมุนไพรได้ มีการนำมาวิจัยและใช้ประโยชน์ในทางการแพทย์ อีกทั้งยังได้การยอมรับในประสิทธิภาพจนถูกเลือกใช้เป็นวัตถุดิบในผลิตภัณฑ์หลากหลายรูปแบบ การปลูกต้นมะขามแขกเอาไว้ใช้เองในครัวเรือนจึงเป็นตัวเลือกที่น่าสนใจ แต่ก่อนอื่นควรต้องทำความรู้จักพันธุ์ไม้ชนิดนี้พร้อมกับเรียนรู้วิธีการใช้งานอย่างถูกต้องเสียก่อน เพราะหากใช้เกินขนาดหรือใช้ผิดขั้นตอนก็ทำให้เกิดผลเสียได้เช่นเดียวกัน

มะขามแขก ภาษาอังกฤษ
www.greenworld-market.com

ความเชื่อเกี่ยวกับต้นมะขามแขก

ด้วยเหตุที่มะขามแขกเป็นพันธุ์ไม้ที่มีช่วงอายุจำกัด จึงไม่นิยมปลูกเป็นไม้มงคลประจำบ้านมากนัก แต่ก็มีความเชื่อว่าสามารถให้คุณได้เช่นเดียวกับมะขามทั่วไป คือช่วยเสริมให้คนในบ้านมีผู้คนเคารพยำเกรง ภัยอันตรายใดที่จะเกิดจากผู้คนปองร้ายก็แคล้วคลาดไปได้อย่างสวยงาม แต่ความศักดิ์สิทธิ์ของต้นมะขามนั้นจะขึ้นอยู่กับอายุและขนาดลำต้นที่ใหญ่โตมากขึ้น เลยทำให้มีความเชื่อเพิ่มเติมอีกว่าการเสริมสิริมงคลด้วยต้นมะขามแขกนั้นจะให้ผลเพียงชั่วคราวเท่านั้น

ตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การปลูกภายในบริเวณบ้าน

ต้นมะขามแขกเป็นพืชล้มลุกที่เพาะเลี้ยงง่าย ทนแล้งและทนต่อโรคพืชได้ดี แต่มีทรงพุ่มใบที่ค่อนข้างรก ดังนั้นจึงควรปลูกในตำแหน่งที่ดูแลเก็บกวาดได้ง่าย ไม่อยู่ใกล้กับไม้ประดับชนิดอื่นและไม่อยู่ใกล้ชิดแนวรั้วมากเกินไป สิ่งสำคัญคือต้องได้รับแสงแดดแบบเต็มวัน และต้องไม่เป็นบริเวณที่มีน้ำท่วมขังด้วย หากต้องการปลูกเพื่อเสริมสิริมงคล ทิศที่เหมาะสมจะเป็นทิศตะวันตกของตัวบ้าน

ลักษณะของต้นมะขามแขก

  • ลักษณะของลำต้น แม้ว่าต้นมะขามแขกจะไม่สูงมากแต่ก็มีพุ่มใบค่อนข้างกว้าง กิ่งก้านเรียวเล็กและไม่เป็นระเบียบนัก เปลือกไม้เป็นสีน้ำตาลอ่อน มีผิวสัมผัสขรุขระ แต่ส่วนที่เป็นกิ่งอ่อนและปลายยอดจะมีผิวเรียบและเป็นสีเขียวสด
  • ใบ ใบประกอบแบบขนนกที่มีใบย่อยเป็นรูปวงรีปลายแหลม โคนใบไม่สมมาตรกัน เนื้อใบนิ่มด้วยมีขนบางๆ ปกคลุมอยู่ ขอบใบเรียบ มีรสเปรี้ยวและมีกลิ่นเหม็นเขียวชัดเจน
  • ดอก ลักษณะดอกจะเป็นช่อยาวที่ออกตามปลายกิ่ง ดอกย่อยเป็นสีเหลืองสด กลีบดอกค่อนข้างกลมและหลุดร่วงง่าย
  • ผล ผลเป็นฝักแบนที่มีรูปร่างคล้ายเม็ดถั่วขนาดใหญ่ ขอบด้านข้างขนาดกัน หัวท้ายโค้งมน ปลายฝักมีจงอยยื่นออกไปเล็กน้อย ด้านในมีเมล็ดเรียงตัวเป็นแถวยาว ฝักอ่อนเป็นสีเขียวสดและค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลไหม้เมื่อแก่เต็มที่
ลักษณะต้นมะขามแขก
medthai.com

สายพันธุ์ยอดนิยม

แม้ว่าภาพรวมของต้นมะขามแขกจะดูเหมือนกันไปหมด แต่ความจริงแล้วเราสามารถแยกสายพันธุ์ตามถิ่นกำเนิดได้เป็น 2 สายพันธุ์ ดังนี้

  1. Cassia autifolia Alexandrian Senna มะขามแขกพันธุ์พื้นเมืองของอัฟริกาเขตร้อน มีจุดเด่นที่ปลายใบเรียวแหลม
  2. Cassia augustifolia Tinnevely Senna เป็นสายพันธุ์จากเมืองโซมาลิแลนด์ ลักษณะใบจะมีปลายที่โค้งมนกว่าสายพันธุ์แรกอย่างเห็นได้ชัด และเป็นพันธุ์ที่เพาะปลูกได้ดีในประเทศไทยด้วย

วิธีการปลูกต้นมะขามแขกให้เจริญงอกงาม

เนื่องจากต้นมะขามแขกเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุประมาณ 1-2 ปีเท่านั้น จึงนิยมปลูกครั้งเดียวแล้วให้เติบโตในแปลงเพาะไปเลย จะทำการเพาะกล้าแล้วย้ายลงดินก็ต่อเมื่อมีพื้นที่จำกัด วิธีการเพาะให้เริ่มจากแกะเมล็ดออกจากฝักมะขามแขกที่แก่จัด นำเมล็ดไปแช่น้ำข้ามคืนไว้ก่อนปลูก การเตรียมดินก็ไม่ยุ่งยากอะไร แค่ไถพรวนให้ร่วนซุยและเอาเศษหินกับเศษวัชพืชออกไป คลุกปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักกับหน้าดินก่อนหยอดเมล็ดพันธุ์ จากนั้นกลบดินพร้อมคลุมด้วยฟางแห้งก่อนรดน้ำ ช่วงแรกต้องดูแลเรื่องความชื้นมากเป็นพิเศษ หลังจากต้นกล้างอกและเติบโตจนแข็งแรงดีแล้วจึงค่อยปริมาณน้ำลงได้

ต้นกล้า มะขามแขก

วิธีการดูแลรักษา

  • แสง ต้องการแสงมาก จะเติบโตออกฝักได้ดีถ้าปลูกไว้กลางแจ้ง
  • น้ำ ต้องการน้ำค่อนข้างน้อย ในช่วงฤดูฝนสามารถปล่อยตามธรรมชาติได้ และช่วงอื่นให้รดน้ำประมาณ 1-3 ครั้งต่อสัปดาห์
  • ดิน ดินที่เหมาะแก่การเพาะปลูกมากที่สุดคือดินร่วนซุย
  • ปุ๋ย ให้บำรุงด้วยปุ๋ยสูตร 15-15-15 ทุกช่วง 3 เดือน

คุณประโยชน์ที่ได้จากต้นมะขามแขก

  • ใบ ใบของมะขามแขก สรรพคุณที่มีคือการขับของเสีย สามารถใช้เพื่อลดพิษไข้ ถ่ายพิษเสมหะ กระตุ้นระบบขับถ่าย ใช้เป็นส่วนประกอบในยาถ่ายพยาธิ และช่วยขับลมในลำไส้ได้ นอกจากนี้ยังช่วยถ่ายน้ำเหลืองและลดอาการบวมน้ำได้ด้วย
  • ฝัก ใช้ต้มน้ำดื่มเพื่อช่วยระบาย บรรเทาอาการริดสีดวงทวาร และใช้เพื่อลดพิษไข้ได้

ความสำเร็จของการใช้มะขามแขกในผู้ป่วยผ่าตัด

มีการศึกษาทางคลินิกเกี่ยวกับอาการท้องผูกในผู้ป่วย เมื่อต้องเข้ารับการผ่าตัดอะไรก็ตามเกี่ยวกับช่องท้อง หลายคนจะมีผลข้างเคียงเป็นอาการท้องผูก ส่วนหนึ่งก็มาจากความกลัวที่จะรู้สึกเจ็บระหว่างทำกิจกรรมของผู้ป่วยเอง จนทำให้ระบบร่างกายตอบสนองในลักษณะที่ผิดเพี้ยนไป อย่างไรก็ตามได้มีการให้ผู้ป่วยรับยาที่เป็นสารสกัดจากใบมะขามแขกตั้งแต่วันแรกหลังการผ่าตัดต่อเนื่องกันไปประมาณ 7 วัน พบว่าผู้ป่วยที่รับยามีการขับถ่ายที่สะดวกและเป็นปกติมากกว่า ซึ่งใช้ได้ผลดีกับคุณแม่หลังคลอดที่ยังให้นมลูกโดยไม่เป็นอันตรายต่อแม่และเด็กด้วย

มะขามแขก สรรพคุณ
siamherbs.blogspot.com

แหล่งที่มา

https://arit.kpru.ac.th

http://pharmacy.su.ac.th

แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับบทความนี้