สมอไทย สมุนไพรที่มีตำนานเล่าขานมากกว่าพันปีพร้อมวิธีการปลูก

สมอไทย ภาษาอังกฤษ Chebulic Myrobalans

สมอไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia chebula Retz.

สมอไทยเป็นสมุนไพรโบราณที่มีประโยชน์มาก ถึงขนาดขึ้นชื่อว่าเป็น “ราชาแห่งสมุนไพร” บรรเทาอาการเจ็บป่วยได้ตั้งแต่ความไม่สบายตัวเพียงเล็กน้อย ไปจนถึงโรคเรื้อรังหลายชนิดที่สมัยก่อนยังไม่มียารักษา ต่อมาก็กลายเป็นอาหารทานเล่นที่มีคุณสมบัติบำรุงร่างกาย ต้นสมอเป็นพันธุ์ไม้ที่เพาะปลูกและดูแลได้ง่าย จะเลี้ยงให้เป็นต้นใหญ่หรือคอยตัดแต่งให้มีขนาดกะทัดรัดก็ได้ นับเป็นสมุนไพรที่ควรปลูกไว้อีกชนิดหนึ่ง

สมอไทย ภาษาอังกฤษ
www.technologychaoban.com

ความเชื่อเกี่ยวกับต้นสมอไทย

เรื่องราวเกี่ยวกับต้นสมอไทยนั้นมีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล ทั้งเกี่ยวข้องกับเทพผู้สูงศักดิ์อย่างพระอินทร์และเชื่อมโยงกับพระพุทธเจ้าอีกด้วย บทบาทของสมอไทยตามตำนานกล่าวว่า ผลไม้ชนิดนี้เป็นโอสถทิพย์ที่สามารถรักษาโรคได้สารพัด เป็นยาที่ใช้กันในหมู่พระสงฆ์และยังเป็นอาหารกลุ่มปานะอีกด้วย คนโบราณจึงนิยมปลูกต้นสมอติดเรือนไว้ ด้วยว่าช่วยให้อุ่นใจเหมือนมียาวิเศษอยู่ในรั้วบ้าน หากเจ็บป่วยเล็กน้อยก็นำผลสมอมาบรรเทาอาการก่อนได้ นอกจากนี้ยังมีความเชื่อว่าต้นสมอไทยนั้นเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ที่กำเนิดมาจากเทพ หากปลูกไว้และบำรุงให้ดีก็จะมีโชคลาภและเป็นมงคลกับคนในบ้าน

ตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การปลูกภายในบริเวณบ้าน

ต้นสมอไทยเป็นไม้เลี้ยงง่าย พุ่มใบไม่รกรุงรัง และระบบรากก็ไม่ทำลายสิ่งปลูกสร้างรอบข้าง จึงสามารถปลูกได้เกือบทุกตำแหน่งภายในบ้าน ขอแค่ให้มีระยะห่างรอบด้านอย่างน้อย 4 เมตรเพื่อให้ต้นไม้เติบโตได้อย่างเต็มที่ และควรเป็นบริเวณที่แดดส่องถึง ถ้าต้องการเสริมความเป็นสิริมงคลให้ปลูกลงดินบริเวณหน้าบ้าน จะเป็นทิศใดก็ได้แค่อย่าบังทางเข้าออกก็พอ

ลักษณะของต้นสมอไทย

  • ลักษณะของลำต้น สมอเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางที่มีพุ่มขยายออกด้านข้าง เปลือกหุ้มจะมีรอยแตกเป็นร่องลึกและมีสีน้ำตาลเข้มปนดำหรือเทา กิ่งก้านมีความคดเคี้ยวแต่ยังดูเป็นระเบียบ ก้านขนาดเล็กจะมีขนอ่อนปกคลุม เนื้อไม้เหนียวและแข็ง
  • ใบ ขนาดของใบสมอไทยค่อนข้างใหญ่ เป็นใบเดี่ยวสีเขียวสด ก้านใบยาว ผิวใบมีขนอ่อนปกคลุม ทรงใบเป็นรูปวงรีที่มีโคนใบโค้งมนส่วนปลายใบเรียวกว่าเล็กน้อย
  • ดอก ดอกช่อสีขาวอมเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆ แต่ละช่อยาวประมาณ 5-9 เซนติเมตร ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง เกสรยาวพ้นกลีบดอกจนมองเห็นได้ชัด
  • ผล ลักษณะผลจะเป็นทรงรีที่ป้อมสั้น ผิวนอกเกลี้ยงและมีร่องตื้นๆ ตามแนวยาวของผล เมื่อยังเป็นผลอ่อนจะมีสีเขียวสด แต่เมื่อแก่แล้วจะกลายเป็นสีน้ำตาลแดง มีเมล็ดอยู่ภายในเพียงเม็ดเดียว ให้รสฝาดหรือฝาดอมเปรี้ยว
ลักษณะต้นสมอไทย

สายพันธุ์ยอดนิยม

ปกติคนทั่วไปจะไม่ค่อยคุ้นเคยกับการแยกสายพันธุ์ของสมอไทยมากนัก แต่นิยมเรียกรวมๆ กันว่าสมอไทย ส่วนหนึ่งเป็นเพราะลักษณะภายนอกตลอดจนคุณสมบัติที่คล้ายคลึงกันมาก ต่างกันแค่ผลใหญ่หรือผลเล็ก พุ่มใบใหญ่หรือเล็กเท่านั้นเอง ซึ่งสายพันธุ์ที่น่าสนใจก็มีอยู่ 2 สายพันธุ์ คือสมอนั่งและสมอพุ่ม สมอนั่งจะมีขนาดผลที่เล็กกว่าสมอไทยทั่วไปและมีชื่อเรียกอื่นๆ อีก เช่น สมอเบี้ย สมอเตี้ย เป็นต้น ส่วนสมอพุ่มจะเป็นไม้ที่มีพุ่มเล็กกว่า

วิธีการปลูกต้นสมอไทยให้เจริญงอกงาม

การขยายพันธุ์ต้นสมอสามารถทำได้หลายวิธีเช่นเดียวกับไม้ผลทั่วไป แต่วิธีที่นิยมมากที่สุดจะเป็นการเพาะเมล็ด เนื่องจากได้ต้นใหม่ที่สมบูรณ์แข็งแรงและมีลักษณะตรงกับต้นแม่มากที่สุด เริ่มจากนำเมล็ดมาแช่น้ำก่อนเพาะในถุงเพาะชำ รดน้ำจนดินชุ่มแล้วตั้งไว้ในร่ม เมื่อครบ 6 เดือนให้ย้ายลงดิน ความจริงแล้วต้นสมอเป็นพันธุ์ไม้ที่ค่อนข้างทนทาน โตได้ในดินเกือบทุกประเภทแต่ต้องเป็นดินที่ระบายน้ำได้ดี ให้ทำการขุดหลุมลึกเท่ากับ 1 ใน 3 ส่วนของความสูงลำต้น รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอกเล็กน้อยแล้วนำต้นกล้าลงปลูก แต่ละหลุมให้เว้นระยะห่างรอบด้าน 4 เมตรเป็นอย่างน้อย จากนั้นคอยรดน้ำพรวนดินและหมั่นตัดแต่งกิ่งเพื่อไม่ให้ต้นสูงยาวเกินไป

การปลูกต้นสมอไทย

วิธีการดูแลรักษา

  • แสง ช่วงเพาะต้นกล้าต้องให้อยู่ในร่มหรือพื้นที่แดดรำไร แต่เมื่อโตมากพอลงดินได้แล้วต้องปลูกในตำแหน่งที่ได้รับแดดจัดตลอดทั้งวัน
  • น้ำ ต้องการน้ำปริมาณมาก ควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอทุกวัน แต่ต้องระวังไม่ให้ท่วมขัง
  • ดิน ต้นสมอไทยจะเติบโตได้ดีมากเมื่อปลูกในดินร่วนปนทราย
  • ปุ๋ย ปกติแล้วต้นสมอไทยไม่ต้องบำรุงอะไรมากนัก ถ้าจะเพิ่มปุ๋ยก็ให้เป็นปุ๋ยคอกสักปีละ 1-2 ครั้งก็พอ

คุณประโยชน์ที่ได้จากต้นสมอไทย

  • ลำต้น แม้จะไม่ค่อยได้รับความนิยมมากนัก แต่เปลือกไม้ส่วนลำต้นสมอไทยนั้นสามารถนำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการปรุงยาเพื่อบำรุงหัวใจได้ดี ทั้งยังใช้ขับปัสสาวะได้ด้วย
  • ผล ผลสมอถูกนำมาใช้ประโยชน์ค่อนข้างหลากหลาย ผลที่ยังอ่อนใช้สำหรับขับเสมหะและไล่ลมในลำไส้ ผลแก่จะใช้ในการบำรุงร่างกาย บรรเทาอาการเจ็บคอ บรรเทาอาการจุกเสียด และช่วยให้นอนหลับสนิทมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังมีการนำผลสมอไปใช้ในการฟอกหนังและผลิตน้ำหมึกบางชนิดด้วย
  • เมล็ด มีคุณสมบัติช่วยให้เจริญอาหาร

ตรีผลา สมุนไพรที่มีสมอไทยเป็นส่วนผสม

เชื่อว่าหลายคนน่าจะเคยได้ยินชื่อตรีผลามานานพอสมควรแล้ว แต่อาจจะยังไม่แน่ใจว่ามันคืออะไรกันแน่ แถมยังมีกระแสโจมตีว่านี่คือสมุนไพรอันตรายอยู่ช่วงหนึ่งอีกด้วย ความจริงตรีผลาเป็นการผสมผสานสมุนไพรไทย 3 ชนิด คือ สมอไทย สมอพิเภก และมะขามป้อม เป็นสูตรสมุนไพรโบราณที่ช่วยปรับสมดุลร่างกายเป็นหลัก แล้วต่อมาจึงได้ค้นพบว่าตรีผลานี้มีคุณสมบัติในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันด้วย จึงกลายเป็นความหวังใหม่ที่จะใช้เพื่อลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อของโรคบางชนิดด้วย

ประโยชน์ต้นสมอไทย
www.thaiherbweb.com

แหล่งที่มา

http://www.rspg.or.th

http://www.qsbg.org

แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับบทความนี้