ฟ้าประทานพร ภาษาอังกฤษ Mexican Bluebell, Britton’s Wild Petunia
ฟ้าประทานพร ชื่อวิทยาศาสตร์ Ruellia tuberosa L.
ชื่ออื่นๆ ต้อยติ่งเทศ, ต้อยติ่งน้ำ, อังกาบฝรั่ง, เป๊าะแป๊ะ
วงศ์ Acanthaceae
ต้นฟ้าประทานพรหรือต้นต้อยติ่งฝรั่ง เป็นไม้ล้มลุกประเภทไม้ดอกพุ่มเล็ก แม้จะไม่ได้เป็นไม้ยืนต้นแต่ก็มีอายุยาวนานหลายปี ทั้งยังมีกลไกการขยายพันธุ์ที่ค่อนข้างน่าทึ่ง เพราะทุกส่วนสามารถนำไปปักชำได้หมด เมล็ดที่ร่วงจากฝักแก่จัดก็สามารถงอกเป็นต้นใหม่ได้เอง เลยทำให้พุ่มฟ้าประทานนั้นหนามากขึ้นเรื่อยๆ หากไม่มีการตัดแต่งอย่างสม่ำเสมอ ด้วยเหตุที่เป็นไม้เลี้ยงง่าย แข็งแรงทนทาน ออกดอกตลอดทั้งปี และมีคุณสมบัติเป็นไม้มงคล หลายบ้านจึงนิยมปลูกไว้ตามแนวรั้วหรือปลูกประดับในสวนหย่อม เพื่อช่วยสร้างบรรยากาศและเสริมความเป็นสิริมงคลไปพร้อมกัน
ความเชื่อเกี่ยวกับต้นฟ้าประทานพรหรือต้อยติ่งฝรั่ง
ถึงจะไม่มีหลักฐานปรากฏแน่ชัดว่าพันธุ์ไม้ชนิดนี้มีชื่อฟ้าประทานพรมาได้อย่างไร แต่ด้วยชื่ออันเป็นมงคลจึงถูกนับเป็นต้นไม้สำหรับปลูกเพื่อเสริมสิริมงคลให้กับคนในบ้านได้ โดยเชื่อว่าหากปลูกต้นฟ้าประทานพรเป็นพุ่มใหญ่ไว้หน้าบ้าน พร้อมกับบำรุงจะออกดอกสะพรั่งสวยงาม จะช่วยให้คุณในด้านเมตตามหานิยม มีคนรักและชื่นชม พร้อมกับยินดีช่วยเหลือในฐานะมิตร เมื่อคิดทำสิ่งใดก็จะลุล่วงไปได้ด้วยการสนับสนุนจากคนรอบข้าง
ตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การปลูกภายในบริเวณบ้าน
เนื่องจากต้นฟ้าประทานพรนั้นเติบโตได้ง่ายและรวดเร็ว เมื่อฝักแก่จัดจนแตกออก เมล็ดที่ร่วงลงสู่พื้นดินก็พร้อมงอกเป็นต้นใหม่ทันที หากไม่ได้ปลูกลงกระถางที่มีพื้นที่จำกัด ก็ต้องเลือกตำแหน่งที่สามารถดูแลตัดแต่งได้ง่าย บริเวณที่เหมาะจะปลูกจึงต้องห่างจากตัวบ้านพอสมควร เมื่อพุ่มฟ้าประทานพรเริ่มหนาแน่นจะได้ไม่เป็นจุดอับและกลายเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์เลื้อยคลานที่อันตราย
ลักษณะของต้นฟ้าประทานพรหรือต้อยติ่งฝรั่ง
- ลักษณะของลำต้น ขนาดลำต้นค่อนข้างเล็กและมีการแตกกิ่งก้านน้อย ตลอดแนวลำต้นจะมีข้อปล้องเป็นระยะๆ ผิวนอกเรียบ มีขนปกคลุม ตอนที่ยังเป็นต้นอ่อนลำต้นจะเปราะและมีสีเขียวสด แต่เมื่อโตเต็มที่แล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเข้มโทนม่วง พร้อมกับมีเส้นใยที่เหนียวมากขึ้น
- ใบ รูปทรงใบเป็นแบบยาวรี เนื้อใบหนามีสีเขียวเข้ม โคนใบสอบ ปลายใบแหลมเล็ก ก้านใบมีสีโทนเดียวกันกับลำต้น ผิวสัมผัสนุ่มและมีขอบใบค่อนข้างเรียบ
- ดอก ดอกฟ้าประทานพรอาจจะออกเป็นช่อหรือเป็นดอกเดี่ยวก็ได้ สีสันก็แตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ แต่มีรูปร่างของดอกคล้ายคลึงกันหมด คือโคนดอกจะเชื่อมติดกันแล้วไปบานออกเป็น 5 กลีบที่ช่วงปลาย ดูคล้ายกับทรงกรวย
- ผล มีลักษณะเป็นฝักทรงวงรีสีเขียวสด วางอยู่บนฐานที่มีกลีบเลี้ยงบานออกเป็นหลายแฉก ส่วนมากฝักมักจะออกรวมกันเป็นกลุ่ม แต่ไม่ได้รวมเป็นช่อหรือพวงเดียวกัน เมื่อโตเต็มที่ฝักจะเปลี่ยนเป็นสีเข้มออกดำ ซึ่งหลังจากนี้ฝักจะแตกออกได้เองเมื่อแก่จัดหรือสัมผัสกับความชื้น
วิธีการปลูก
วิธีปลูกฟ้าประทานพร ความจริงแล้วต้นฟ้าประทานพรสามารถขยายพันธุ์ได้ทั้งวิธีปักชำและเพาะเมล็ด การปักชำถือว่าน่าสนใจมากเพราะใช้ได้เกือบทุกส่วน จะตัดกิ่งมาชำก็ได้ จะชำจากส่วนยอดก็ได้ แม้แต่ใบก็เด็ดมาชำได้เหมือนกัน แต่ต้นกล้าที่ได้จากการปักชำจะไม่ค่อยแข็งแรงนักในช่วงแรก ถ้าดูแลไม่ดีก็จะเน่าหรือเฉาตายได้ง่าย การเพาะเมล็ดจึงมักประสบความสำเร็จมากกว่า วิธีการก็ไม่ได้ยุ่งยากอะไร เพียงแค่เก็บฝักฟ้าประทานพรที่แก่จัด นำมาแช่น้ำเพื่อให้ฝักนั้นแตกออก เราจะได้เมล็ดด้านในจำนวนมาก ให้แช่น้ำทิ้งไว้อย่างนั้นก่อน แล้วหันมาเตรียมวัสดุปลูกโดยดินร่วนซุยผสมขุยมะพร้าวด้วยสัดส่วนเท่าๆ กัน เกลี่ยให้สม่ำเสมอลงในถาดเพาะ หว่านเมล็ดให้กระจายตัวทั่วและกลบดินทับหน้าบางๆ วางไว้ในพื้นที่แดดรำไรและหมั่นพรมน้ำเป็นประจำทุกวัน เมื่อต้นอ่อนงอกขึ้นมาค่อยทำการแยกลงถุงเพาะหรือแปลงปลูกอีกครั้งหนึ่ง
วิธีการดูแลรักษา
- แสง ต้องการแสงปานกลาง สามารถปลูกในพื้นที่แดดรำไรไปจนถึงแดดเต็มวันได้
- น้ำ ต้องการน้ำปานกลาง ควรรดน้ำประมาณ 3-4 ครั้งต่อสัปดาห์ ทนน้ำท่วมขังและทนแล้งได้ค่อนข้างดี
- ดิน เติบโตได้ดีในดินร่วนซุยที่กักเก็บความชื้นได้ดี
- ปุ๋ย ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักเพื่อบำรุงดินทุกช่วง 4-6 เดือน แล้วแต่ความอุดมสมบูรณ์ของดิน
คุณประโยชน์ที่ได้จากต้นฟ้าประทานพรหรือต้อยติ่งฝรั่ง
- ลำต้น สามารถใช้ส่วนลำต้นที่โตเต็มที่แต่ยังไม่แก่จัดจนดอกร่วง นำมาโขลกให้ละเอียดแล้วต้นนำดื่ม ช่วยบรรเทาอาการปวดเข่า และอาการเจ็บร้าวตามช่วงขาได้ แต่จะต้องดื่มต่อเนื่องช่วงเวลาหนึ่ง
- เมล็ด เมล็ดจากฝักที่แก่จัดสามารถใช้พอกผิวหนังภายนอก เพื่อลดอาการอักเสบ เป็นผดผื่นคัน และช่วยสมานแผลให้ตกสะเก็ดได้เร็วขึ้น
- ใบ ใช้ปรุงเป็นยาทานเพื่อถ่ายพยาธิ และใช้พอกตามตัวเพื่อบรรเทาอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อได้
- ราก มีคุณสมบัติช่วยขับปัสสาวะ ลดสารพิษตกค้างในเลือด และใช้เพื่อกระตุ้นให้อาเจียนเพื่อไล่พิษที่พึ่งได้รับเข้าสู่ร่างกายได้
ใครว่าต้อยติ่งฝรั่งเป็นวัชพืช
ประเด็นนี้ค่อนข้างน่าสนใจทีเดียว เพราะเชื่อว่าหลายคนคงคุ้นเคยกับต้อยติ่งที่มีลำต้นขนาดเล็ก เป็นเหมือนพืชคลุมดินที่สูงไม่กี่เซนติเมตร ทั้งยังรู้ด้วยว่ามันเป็นวัชพืชที่ไม่ได้มีประโยชน์อะไร แล้วทำไมต้อยติ่งฝรั่งถึงเป็นทั้งไม้มงคล ไม้ประดับ แถมยังมีสรรพคุณทางยาอีกด้วย ความจริงก็คือต้อยติ่งนั้นมีหลายชนิด แต่ดันมีลักษณะของดอก เมล็ด และลำต้นคล้ายคลึงกัน ต้อยติ่งไทยและต้อยติ่งฝรั่งจะต่างกันแค่รูปร่างของใบ แต่สรรพคุณทางยาใช้ได้เหมือนกันทั้งหมด ในขณะที่ต้อยติ่งเถาซึ่งเป็นไม้เลื้อยตามผิวดิน จัดเป็นวัชพืชที่ไม่มีสรรพคุณทางยาแต่อย่างใด มิหนำซ้ำยังทำให้ระคายเคืองได้ด้วย หมายความว่าถ้าคิดจะปลูกต้นต้อยติ่งไว้ใช้ประโยชน์ในทางยา ก็ต้องตรวจสอบให้แน่ใจด้วยว่าเป็นต้อยติ่งสายพันธุ์ไหนกันแน่
