จากผลไม้พื้นบ้านสู่อาหารสุขภาพ มะม่วงหาวมะนาวโห่ ก่อนหน้านี้ถูกมองข้ามไปอย่างน่าเสียดาย อาจเป็นเพราะหาทานได้ยากในบางพื้นที่ และรสชาติก็เปรี้ยวจัด จึงค่อนข้างมีข้อจำกัดในการทานเล็กน้อย แต่เมื่อมีการค้นพบว่าผลไม้ชนิดนี้มีคุณประโยชน์หลายด้าน มาวันนี้ก็เลยกลายเป็นผลไม้ที่ทุกคนมองหา ไม่ว่าจะเอามาทานแบบผลสด หรือนำมาแปรรูปให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่ทานและใช้งานได้ง่ายขึ้นก็ตาม
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อภาษาอังกฤษ : Karanda
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Carissa carandas L
ความเชื่อเกี่ยวกับไม้มงคล
สมัยก่อนจะมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับมะม่วงหาวมะนาวโห่ค่อนข้างมาก ว่ากันว่าเป็นผลไม้ที่ออกผลปีละไม่กี่ลูก และเป็นผลไม้วิเศษที่ช่วยรักษาโรคได้อย่างน่าอัศจรรย์ เราจะพบเรื่องราวเหล่านี้ทั้งในนิทานพื้นบ้าน วรรณคดี และการบอกเล่าปากต่อปากจากผู้ใหญ่ แม้ว่าความจริงมะม่วงหาวมะนาวโห่จะไม่ได้ออกผลน้อยอย่างที่ใครๆ ล่ำลือกัน แต่มันก็มีสรรพคุณรักษาโรคได้จริง อีกประเด็นหนึ่งคือ หลายคนเข้าใจว่าการปลูกต้นไม้ชนิดนี้ไว้ในบ้าน จะผิดหลักฮวงจุ้ยเพราะมีหนามแหลม ความจริงแค่ระวังอย่าปลูกหน้าบ้าน ให้เลื่อนตำแหน่งไปบริเวณข้างบ้านก็พอ จะช่วยป้องกันอันตรายจากภัยร้ายนอกบ้านได้
ตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การปลูกภายในบริเวณบ้าน
เงื่อนไขสำคัญในการเลือกตำแหน่งปลูกมะม่วงหาวมะนาวโห่ ก็คือบริเวณนั้นต้องจัดไว้เป็นสัดส่วนพอสมควร ไม่มีสัตว์เลี้ยงหรือเด็กเล็กผ่านเข้าไปได้โดยง่าย เพราะต้นมีหนามเยอะมาก อาจเป็นอันตรายได้ หากบ้านไหนต้องการปลูกแต่ไม่มีพื้นที่เหมาะสม ก็อาจใช้วิธีการล้อมคอกด้วยรั้วไม้เตี้ยๆ หรือล้อมด้วยต้นไม้ชนิดอื่นแทน อย่างไรก็ตาม เราสามารถปลูกใส่กระถางแล้วคอยตัดแต่งให้เป็นต้นเล็กๆ ก็ได้ เพียงแค่อาจจะไม่ได้ลูกกดเท่ากับต้นใหญ่
ส่วนประกอบของต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่
ลักษณะของลำต้น
ความสูงของต้นไม่มากนัก แต่มีพุ่มใบกว้างเป็นทรงกลม กิ่งก้านแตกแขนงแบบไม่เป็นระเบียบ ผิวเปลือกไม้มีสีน้ำตาลอ่อน และมีหนามแหลมกระจายตัวอยู่ทั่วไป นอกจากนี้ยังมียางไม้อยู่ในทุกส่วนของลำต้นด้วย
ใบ
ลักษณะของใบมีความกลมมน ผิวสัมผัสเรียบลื่น เป็นมันเงา หน้าใบมีสีเขียวจัด ส่วนอีกด้านหนึ่งสีอ่อนกว่าเล็กน้อย
ดอก
ดอกมีขนาดเล็ก รูปร่างคล้ายกับดอกเข็ม กลีบดอกเป็นสีขาวอมชมพู และมีก้านดอกเป็นสีแดงอย่างชัดเจน มักออกดอกรวมกันเป็นช่อเล็กที่ปลายกิ่ง
ผล
รูปร่างของผลเป็นทรงกลมรี ออกรวมกันเป็นช่อเช่นเดียวกับการออกดอก สีเปลือกแตกต่างกันไปตามแต่สายพันธุ์
สายพันธุ์ยอดนิยม
ในบ้านเรามีมะม่วงหาวมะนาวโห่หลายสายพันธุ์ แม้ว่าลักษณะของลำต้นและผลจะคล้ายคลึงกันไปหมด แต่ก็ยังมีความแตกต่างเล็กๆ น้อยๆ ที่สังเกตได้อยู่ โดยพันธุ์ที่ได้รับความนิยมมากจะมี 3 สายพันธุ์ ดังนี้
มะม่วงหาวมะนาวโห่พันธุ์สีแดง
เป็นสายพันธุ์แรกที่เรารู้จักกัน ผลอ่อนจะมีสีขาวอมชมพู เมื่อแก่จึงเปลี่ยนเป็นสีแดง และสีจะเข้มขึ้นเรื่อยๆ ตามระดับความสุกของผล รสชาติเปรี้ยวและฝาด
มะม่วงหาวมะนาวโห่พันธุ์สีเขียว
เป็นสายพันธุ์ที่พัฒนาต่อยอดมาจากสีแดง ผลจะมีสีเขียวสม่ำเสมอทั้งลูก รสชาติเปรี้ยวน้อยกว่าและทานง่ายกว่าสีแดง
มะม่วงหาวมะนาวโห่พันธุ์ญี่ปุ่น
พันธุ์นี้มีผลคล้ายกับพันธุ์สีแดง แต่จะมีต้นเล็กกว่า และรสชาติก็มีความหวาน ไม่ฝาด ต่างจากพันธุ์อื่นอย่างชัดเจน
วิธีการปลูกต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่ให้เจริญงอกงาม
จังหวะที่เหมาะกับการปลูกต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่มากที่สุด ก็คือช่วงต้นฤดูฝน เพราะระยะแรกที่นำต้นกล้าลงดิน จะต้องให้น้ำมากกว่าปกติ เมื่อปลูกหน้าฝนก็ตัดปัญหาเรื่องการขาดน้ำไปได้เลย วิธีการปลูกในเริ่มจากขุดหลุมลึกประมาณ 50 เซนติเมตร และใช้แกลบรองที่ก้นหลุมเพื่อช่วยให้ดินระบายน้ำได้ดีขึ้น จากนั้นก็นำต้นกล้าลง กลบดินพร้อมกดผิวหน้าให้แน่น แต่อย่ากดจนกลายเป็นหลุมบ่อ เพราะมันจะทำให้น้ำขังและส่งผลให้ต้นกล้าเน่าตายได้
วิธีการดูแลรักษา
แสง
ชอบแสงแดดจัด ต้องปลูกไว้กลางแจ้งที่ได้รับแดดตลอดทั้งวันเท่านั้น
น้ำ
ปริมาณน้ำที่ต้องการอยู่ในระดับปานกลาง ควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอประมาณอาทิตย์ละ 3-4 ครั้ง แต่ในช่วงที่ออกผลควรเปลี่ยนเป็นรดน้ำสม่ำเสมอทุกวัน
ดิน
ดินที่เหมาะสมกับการเพาะปลูกมากที่สุดคือดินร่วนปนทราย
ปุ๋ย
ให้ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ปีละ 1-2 ครั้งตามเหมาะสม
คุณประโยชน์ที่ได้จากต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่
ใบ
ช่วยลดอาการปวดหู บรรเทาอาการเจ็บคอ ร้อนในและมีแผลในช่องปาก
เนื้อไม้
ใช้ต้มน้ำดื่มบำรุงกำลัง บำรุงธาตุ และปรับสมดุลไขมันในร่างกาย
ผล
แม้ว่ารสเปรี้ยวจัดของมะม่วงหาวมะนาวโห่อาจจะไม่ถูกปากมากนักสำหรับบางคน แต่มันช่วยบรรเทาอาการท้องผูกได้ดี ช่วยป้องกันตับเป็นพิษ ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด และยังบรรเทาอาการอักเสบที่เกิดขึ้นภายในร่างกายได้
ราก
ช่วยดับพิษร้อนไข้ ขับพยาธิ และลดอาการคันตามผิวหนัง
ราคาต่อต้นโดยประมาณ
ราคาของต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่จะขึ้นอยู่กับขนาดของต้นกล้า ต้นเล็กเริ่มที่ประมาณ 80 บาท ส่วนต้นใหญ่จะเริ่มที่ประมาณ 200 บาท
