หลายคนคงยังไม่ทราบว่า “ต้นบอนสี” ที่เห็นใบใหญ่ๆ สีสวย ราคาแสนถูกตามร้านขายต้นไม้นั้นก็เป็นหนึ่งในพรรณไม้มงคลเก่าแก่ที่อยู่คู่คนไทยมาตั้งแต่โบราณ ด้วยใบของต้นบอนสีมีความสวยงานจนถูกขนานนามว่า “ราชินีแห่งใบไม้” (Queen Of Leafy Plants) วันนี้เรามาทำความรู้จัก “ต้นบอนสี” ให้ลึกซึ้งกันดีกว่า
- ต้นบอนสีจัดอยู่ในวงษ์ – ARACEAE
- ถิ่นกำเนิด – ทวีปอเมริกาใต้ ทวีปยุโรป อินเดีย และอินโดนีเซีย
บอนสี คืออะไร
บอนสี Caladium มีถิ่นกำเนิดมาจากอเมริกาใต้และประเทศในเขตร้อน ว่ากันว่าบอนสีเริ่มแพร่หลายเข้ามาในประเทศไทยในอดีต ตั้งแต่สมัยสุโขทัย ในสมัยก่อนนิยมเรียกกันว่า บอนฝรั่ง บอนสีนั้นเป็นไม้ล้มลุก อวบน้ำ มีหัวหรือเหง้าเป็นลำต้นฝังอยู่ใต้ดิน แตกใบออกมาเป็นกอ มีก้านใบที่ยาวขึ้นมาเหนือพื้นดิน มีหลากหลายรูปทรง ทั้งที่เป็นใบรูปหัวใจ ใบรีรูปไข่ ฯลฯ ชอบแสงแดดแบบรำไร ชอบความชื้นสูง เติบโตได้ดีในอุณหภูมิประมาณ 21 – 35 องศาเซลเซียส
ความมงคลที่เหมาะสำหรับคนรักต้นไม้
เชื่อกันว่า ต้นบอนสี คือพรรณไม้ที่ถูกนำเข้ามาในประเทศไทยสมัยสุโขทัย และในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เป็นผู้นำเอาเข้ามา ทรงได้เสด็จประพาสไปยังประเทศในทวีปยุโรป ท่านทรงเห็นใบของต้นบอนสีที่แปลกตาสวยงามจึงทรงนำต้นบอนสีหลากหลายสายพันธุ์กลับมาปลูกด้วย ตามความเชื่อที่มีมาตั้งแต่โบราณว่า หากบ้านไหนเรือนไหนปลูกต้นบอนสีไว้ในชายเรือนจะทำให้เกิดความสุข ความเจริญ และเป็นสิริมงคลแก่คนที่อาศัยในบ้านเรือนหลังนั้น
“ต้นบอนสี” ผู้ไม่ชอบแสงแดด
หากเป็นความเชื่อในสมัยก่อนนั้น บ้านเรือนหลังไหนที่ปลูกต้นบอนสีต้องปลูกไว้ใต้ชายเรือน หรือบนบ้านเรือน เพราะถือต้นไม้ที่ได้รับพระราชทานจากรัชกาลที่ 5 นั้นเอง ซึ่งจริงๆแล้วต้นบอนสีนั้นเป็นพรรณไม้ใบที่ไม่ชอบแสงแดดมากนัก ท่านไหนที่อยู่ตึกสูงอย่างคอนโดหรือหอพักก็สามารถปลูกต้นบอนสีไว้ได้เช่นกัน
ลักษณะของ “ต้นบอนสี” ที่เป็นเอกลักษณ์
สำหรับใครที่ชอบเดินตลาดต้นไม้คงต้องเคยเห็นต้นที่มีใบใหญ่ สีสวย “ต้นบอนสี” เป็นพืชประเภทไม้อวบน้ำ มีลำต้นหัวคล้ายหัวมันและเหง้าอยู่ใต้ดิน ส่วนที่โผล่ขึ้นมาเหนือดินนั้นคือกิ่งของต้นบอนสีสูงประมาณ 0.5 เมตร ใบของบอนสีแผ่กว้าง ปลายใบแหลม โคนใบมีลักษณะโค้งมนทั้งสองข้างคล้ายหัวใจ บางสายพันธุ์มีใบใหญ่มาก สีและลายของต้นบอนสีแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ของต้นบอน เป็นพุ่มเล็กๆ มันนิยมปลูกในกระถางเพื่อประดับไว้ในบ้านเรือน
สายพันธุ์ของ “ต้นบอนสี”
เมื่อก่อนต้นบอนสีถูกเรียกว่า “บอนฝรั่ง” เพราะมีที่มาจากต่างประเทศ ต่อมาเกษตรกรไทยได้พัฒนาและคิดค้นสายพันธุ์ใหม่ๆขึ้นมาพร้อมตั้งชื่อให้เป็นมงคลแก่บ้านเรือนที่นำไปปลูก
ต้นบอนสีอิเหนา
เป็นต้นบอนที่มีลักษณะตามที่กล่าวไว้ข้างต้น ส่วนของกลางใบต้นบอนสีอิเหนาจะมีสีขาว ขอบใบและเส้นกลางใบมีสีเขียว
ต้นบอนสีฮกหลง
เป็นบอนสีที่ลักษณะใบแปลกตา ใบมีลักษะยาวกว่าต้นบอนสีชนิดอื่น ขอบใบเป็นริ้วลอนสวยงาม พื้นใบและขอบใบมีสีแดง เส้นใบเส้นใหญ่มีสีเขียว เส้นใบเส้นเล็กสีชมพู
ต้นบอนสีทับทิมบูรพา
ลักษณะของต้นโดยทั่วไปไม่ได้แปลกตามากนัก แต่ที่ดึงดูดสายตาคงเป็นเพราะสีของใบที่แดงมาก เส้นใบเส้นใหญ่มีสีเขียว ก้านใบมีสีเขียวเข้ม และเป็นต้นที่คนจีนในสมัยก่อนนิยมปลูกอย่างมากเพราะสีแดงที่เป็นสีมงคลของคนจีนนั้นเอง
บอนสี กับลักษณะของแต่ละประเภท
ความแตกต่างของบอนสีแต่ละประเภท อยู่ที่ลักษณะและขนาดของใบ รูปร่างรูปทรงจะแตกต่างกัน บอนสียังจัดว่าเป็นไม้มงคล ทำให้ได้รับความนิยมปลูกไว้ในบ้าน เพราะจะทำให้ร่มเย็นเป็นสุขได้รับแต่สิ่งดี ๆ มีสิริมงคล ปัจจุบันนักเลี้ยงบอนสีได้มีการปรับปรุงพัฒนา ผสมบอนสีจนเกิดสายพันธุ์ใหม่ ๆ ออกมาอย่างต่อเนื่อง โดยบอนสีแบ่งลักษณะออกเป็น 2 แบบ คือ
แบ่งตามลักษณะรูปใบ
1. บอนสีใบไทย (Thai-Native Leaf Caladium)
รูปใบเป็นรูปหัวใจ ปลายใบแหลม บริเวณก้านใบจะกลมตั้งแต่กึ่งกลางใบ หูใบฉีก แต่จะไม่ฉีกถึงสะดือหรือจุดที่เส้นใบมาชนกัน เช่น พันธุ์เทพทรงศีล ภูพิงค์ สกุนตลา พลายชุมพล น้อมเกล้า พระยามน
2. บอนสีใบยาว (Long-Leaf Caladium)
รูปใบเป็นรูปไข่ ใกล้เคียงกับรูปหัวใจ ลักษณะคล้ายบอนสีใบไทย แต่ขนาดใบจะเรียวแหลมมากกว่า ก้านใบจะกลมจากโคนใบ และยาวฉีกจนถึงก้านใบ มีรอยหยักบริเวณโคนใบ เช่น พันธุ์ดอนเจดีย์ ก้านกล้วย เทพธิดา ทรัพย์ประเสริฐ เจ้าหญิง
3. บอนสีใบกลม (Round-Leaf Caladium)
มีรูปใบกลมป้อม บริเวณปลายใบจะมนสม่ำเสมอ หรืออาจจะมนแล้วมีติ่งแหลม ตัวก้านใบจะกลม และจะอยู่ตรงกึ่งกลางของใบคล้ายใบบัว เช่น พันธุ์เมืองหลวง รัตนาธิเบศร์ เมืองศรีเกษ เมืองอุบล
4. บอนสีใบกาบ (Sheath-Leaf Caladium)
รูปใบคล้าย ๆ จะเป็นหัวใจ แต่ที่แตกต่างจากบอนใบไทยก็คือ ก้านใบจะเป็นกาบและจะมีรยางค์ที่เรียกกันว่าแข้ง ซึ่งก็คือส่วนที่ยื่นออกมาจากก้านใบ ลักษณะคล้ายใบเล็ก ๆ อยู่กึ่งกลางของก้านนั่นเอง บอนสีใบกาบนั้นก้านใบจะแผ่แบนตั้งแต่โคนใบไปจนถึงแข้ง คล้าย ๆ ใบผักกาด เช่น พันธุ์รัชมงคล ฤาษีมงคล เทพพิทักษ์ กวักทรัพย์เกษม เทพกุญชร
5. บอนสีใบไผ่ (Lance-Leaf Caldium)
มีรูปใบเป็นทรงหอกใบแคบ หรือเป็นเส้นที่มีใบเรียวแหลมคล้ายใบไผ่ ส่วนหูใบจะค่อนข้างสั้น ความกว้างของใบประมาณ 2 นิ้ว เช่น พันธุ์ไผ่สยาม ไผ่สดม ธารทิพย์ สายใยรัก หยกมณี ใบไผ่สีดำ
แบ่งตามลักษณะสีสัน
1. บอนไม่กัดสี
ลักษณะคือสีของใบบอนจะไม่มีการเปลี่ยนแปลง ตั้งแต่เริ่มออกใบขึ้นมา จนกระทั่งโตเต็มที่ สีใบก็จะไม่เปลี่ยน หรือสีจะคล้ายตอนเป็นใบอ่อน มีหลายชนิดหลายสายพันธุ์ เช่น บอนสีตับวีรชน นายจันหนวดเขี้ยว เป็นสายพันธุ์บอนไทยที่มีสีแดงเข้มตั้งแต่เริ่มออกใบ จนโตเต็มวัย
2. บอนกัดสี
ลักษณะคือสีของใบบอนจะมีการเปลี่ยนแปลง เมื่อเริ่มออก ใบจะมีสีเขียว เมื่อโตเต็มที่สีใบจะเปลี่ยนเป็นสีชมพูหรือสีแดง หรือใบอาจจะมีลายจุด หรือเหมือนมีการแต้มสีลงบนใบเพิ่มมาด้วย ลักษณะนี้ส่วนใหญ่จะเกิดจากบอนที่มีการนำไปผสมพันธุ์ใหม่ขึ้นมา
3. บอนป้าย
ลักษณะคือสีของใบบอนเป็นแบบที่มีแถบด่างสีแดงพาดไปบนแผ่นใบสีเขียว โดยเราจะเริ่มสังเกตเห็นลักษณะบอนป้ายแบบนี้ ตั้งแต่เริ่มแตกใบแรกของต้น และใบที่ 2 – 3 จะออกตามมาเหมือนกัน เช่น พันธุ์อัปสรสวรรค์
4. บอนด่าง
ลักษณะคือสีของใบบอนจะมีด่างสีขาวอมเขียวอ่อน หรือด่างสีขาวอมสีแดง อยู่บนพื้นใบเขียว และจะมีบ้างที่จะออกเป็นใบด่างเหลือง
ต้นบอนสีเลี้ยงง่าย แค่รู้วิธี
ต้นบอนสีทุกชนิดเป็นไม้อวบน้ำที่ชอบน้ำและความชื้นมาก แต่ก็คายความชื้นมาในอากาศได้อย่างรวดเร็วเช่นกัน ทำให้ต้นบอนสีไม่ชอบแสงแดดเป็นที่สุด เพราะแสงแดดเป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้น้ำและความชื้นในดินระเหยหายไปอย่างรวดเร็ว การปลูกไว้ในกระถางดินเผาเพื่อชะลอการระเหยของความชื้นในดินจึงเหมาะกว่าการปลูกในกระถางพลาสติก แต่ใช่ว่าจะชอบดินที่แน่นอุ้มน้ำมาก เพราะเป็นไม้ที่ชอบน้ำจึงควรปลูกด้วยดินร่วนผสมกากมะพร้าวเพื่อให้ยังคงอุ้มน้ำไว้บ้าง อากาศสามารถถ่ายเทเพื่อเติมออกซิเจนให้ดินและรากเพื่อไม่ให้รากและหัวเน่าได้ง่าย
ดิน
บอนสีเป็นไม้ที่ชอบดินร่วนซุย สามารถระบายน้ำได้เร็ว ดินปลูกควรระบายอากาศได้ดี โดยผสมกาบมะพร้าวสับ หรือแกลบลงไปในดิน และควรเป็นดินที่มีแร่ธาตุ และสารอาหารสูง
น้ำ
เป็นไม้ที่ต้องการน้ำมากพอสมควร หากปลูกลงดินทั่วไป ควรรดน้ำวันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น แต่ไม่ควรฉีดน้ำที่โคนต้นโดยตรง เพราะอาจจะทำให้ต้นบอนสีหักได้ง่าย หากปลูกบอนสีในกระถาง ควรมีจานรองใส่น้ำไว้อย่าปล่อยให้แห้ง
แดด
ระดับของแสงแดดจะส่งผลต่อสีสัน ลวดลายของบอนสี หากได้รับแสงแดดน้อยเกินไป ใบจะซีดไม่สดใส หากได้แสงแดดมากเกินไป ก็จะทำให้ใบเหี่ยวและไหม้เป็นรอยได้ ควรให้รับแสงแดดที่พอเหมาะ เช่น แสงรำไรในช่วงเช้าและช่วงบ่ายค่อนเย็น ให้อุณหภูมิไม่ร้อนจัดมาก หากได้แดดพอเหมาะ จะทำให้บอนสีมีสีสดใส ใบเข้ม ลวดลายสวยงาม
ความชื้น
บอนสีเป็นไม้ชอบความชื้น จะเติบโตได้ดีในหน้าฝนที่มีความชื้นในอากาศสูง ส่วนในฤดูหนาวและฤดูร้อนจะไม่ค่อยแตกใบ หากต้องการเลี้ยงบอนสีในฤดูหนาวและฤดูร้อน ควรเลี้ยงในตู้หรือในโรงเรือนหลังคาเตี้ย เพื่อช่วยรักษาระดับความชื้นในอากาศ ที่จะส่งผลให้บอนสีเติบโตสวยงาม
ปุ๋ย
ใช้ปุ๋ยธรรมชาติหรือปุ๋ยคอก ที่เป็นปุ๋ยจากมูลหมูและมูลไก่จะเหมาะกับบอนสีมากกว่าปุ๋ยมูลวัว หรือใช้ปุ๋ยเคมีสูตรเสมอ 16-16-16 ใส่ครั้งละไม่มาก และต้องระวังไม่ให้ปุ๋ยโดนใบบอน เพราะจะทำให้เกิดรอยไหม้ขึ้นมาได้
การขยายพันธุ์บอนสี
บอนสีนั้นเป็นไม้ที่เราสามารถขยายพันธุ์ได้หลายวิธี มีวิธีใดบ้าง ไปดูกันเลย
แยกหน่อ
บอนสีเมื่อโตได้ประมาณ 4 เดือน จะเริ่มออกหน่อที่โผล่พ้นออกมาใหม่ จากบริเวณโคนต้นแม่ เราสามารถขุดแบ่งหน่อไปปลูกใหม่ได้
ผ่าหัว
หรือเหง้าบอนสีที่มีอายุตั้งแต่ 3 เดือน – 1 ปี สามารถแบ่งผ่าให้มีขนาดประมาณ 1 เซนติเมตร จากนั้นนำไปล้างให้สะอาด แล้วนำไปชำไว้ในกระบะทราย ประมาณ 15 วัน ก็จะงอกขึ้นมา จากนั้นให้นำไปปลูกลงดินหรือลงกระถางได้เลย
ผสมเกสร
ช่วงเวลาที่บอนสีออกดอกและบานคือหนึ่งทุ่มถึงสองทุ่ม ให้เราทำการผสมเกสรในช่วงเวลาดังกล่าว ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 1 สัปดาห์ และจะแก่เต็มที่ภายในเวลา 1 เดือน เราก็สามารถนำเมล็ดไปเพาะทรายให้งอกใหม่ได้ ภายในเวลา 15 วัน
เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อหรือปั่นตา
สามารถนำเนื้อเยื่อบอนสีไปเพาะเลี้ยงในห้องที่ควบคุมอุณหภูมิความชื้น และแสงสว่าง แต่การขยายพันธุ์ด้วยวิธีนี้ อาจจะทำให้บอนสีกลายพันธุ์ได้สูงถึง 20 เปอร์เซ็นต์
ต้นบอนสี พืชเศรษฐกิจที่ต่างชาติต้องการ
อย่างที่รู้กันว่า “ต้นบอนสี” นั้นเป็นพืชมงคลในบ้านเราที่มีความหมายและความเชื่อในทางที่ดีแล้ว ต้นบอนสียังช่วยฟอกอากาศภายในห้องโดยการคายความชื้นออกมาในอากาศ ช่วยให้ภายในห้องหรืออาคารที่ปลูกนั้นสดชื่นขึ้นอีกด้วย แถมเป็นพืชเศรษฐกิจที่เป็นที่ต้องการของต่างชาติ โดยความนิยมในต้นบอนสีของต่างชาติและคนไทยเรานั้นแตกต่างกันมาก โดยคนไทยจะนิยมปลูกต้นบอนสีที่มีใบด่าง สีสันสวยงาม แต่ในต่างประเทศนั้นจะนิยมบอนที่มีใบสีเขียวหรือเหลืองมากกว่าสีสันฉูดฉาด ราคาในตลาดต่างประเทศมีตั้งแต่หลักสิบและสูงสุดถึง 40,000 บาทเลยก็ว่าได้
“ต้นบอนสี” หาง่าย ราคาดี
เพราะเป็นต้นไม้ประดับที่อยู่คู่คนไทยมาอย่างยาวนานและมีเกษตรกรเพาะพันธุ์ขายเป็นจำนวนมาก จึงไม่เป็นเรื่องยากที่จะหาซื้อต้นบอนสีได้ตามท้องตลาดต้นไม้ทั่วไป แนะนำให้ซื้อตามท้องตลาดหรือตลาดนัดต้นไม้ดีกว่า ด้วยความที่ต้นบอนสีมีลายบนใบไม่ตายตัว ทำให้เราควรไปเห็นด้วยตาดีกว่าสั่งซื้อออนไลน์ แต่การสั่งซื้อออนไลน์ก็ไม่ได้แย่ทั้งหมด เพราะสะดวกสบาย ไม่ต้องออกไปข้างนอกให้วุ่นวายอีกด้วย บางร้านอาจจะส่งทั้งต้นและกระถางรวมมาด้วย แต่บางร้านก็จะจัดส่งมาแค่เฉพาะหัวมาให้เราลงดินเอง ราคาของต้นบอนสีนั้นไม่แพงเลย มีตั้งแต่หลักสิบจนถึงหลักร้อยนั้นเอง
