“ทองกวาว” ชื่อนางเอกในละครที่ครั้งหนึ่งเคยสุดฮิต ที่ไม่มีใครไม่เคยได้ดู นั่นก็คือ มนต์รักลูกทุ่ง แต่รู้หรือไม่ว่า ทองกวาว ยังเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดเชียงใหม่ ดินแดนแห่งพรรณไม้สวยงามเลื่องชื่อของไทย ย่อยเป็นสิ่งยืนยันได้เป็นอย่างดีถึงความงดงามของดอกทองกวาว มีความสวยงามเรืองรองเหมือนทองธรรมชาติ ที่มักจะพร้อมใจกันบานสะพรั่งเต็มต้นอวดโฉมรับลมหนาว ในช่วงต้นปีของทุกปี และถือเป็นไม้มงคลที่คนโบราณนิยมปลูกมาก เพราะนอกจากชื่อที่ไพเราะความหมายดีแล้ว ยังมีรูปพรรณที่สวยงามสร้างความประทับใจให้กับแขกผู้มาเยือนได้เป็นอย่างดี
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อวงศ์ : FABACEAE (LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE)
ชื่อเรียกอื่น : กวาว ก๋าว จอมทอง จ้า จาน ทองธรรมชาติ ทองต้น
ความเชื่อเกี่ยวกับต้นทองกวาวในสังคมไทย
คนไทยสมัยก่อนเชื่อว่าหากบ้านใดปลูกต้นทองกวาวไว้ประจำบ้านจะทำให้มีเงินมีทองมาก เพราะทองกวาวเป็นชื่อมหามงคล หมายถึงมีทองมากมาย ส่วนดอกทองกวาว คนเฒ่าคนแก่ก็บอกว่าสีเหลืองทองสุกใสเหมือนดั่งทองคำ และจะนำพาให้ทองไหลมาเทมา สมัยก่อนคนจึงนิยมปลูกต้นทองกวาวไว้ในบริเวณบ้านเพื่อสิริมงคลกับคนในบ้าน แล้วยังมีธรรมเนียมทิศที่จะปลูกด้วยว่า ให้ปลูกต้นทองกวาวไว้ทางทิศใต้จะเป็นมงคล เพราะเป็นทิศที่จะได้รับแสงแดดจัดได้ตลอดทั้งวัน และให้ปลูกในวันเสาร์ และถ้าผู้ปลูกเป็นผู้หลักผู้ใหญ่ที่นับถือหรือผู้ที่มีศีลมีธรรมก็จะยิ่งเป็นสิริมงคลมากขึ้นเป็นเท่าทวีอีกด้วย
ส่วนประกอบของต้นทองกวาวที่โดดเด่นมีดังนี้
ทองกวาวเป็นต้นไม้ที่ให้ดอกสีสดใส รูปทรงสวย โตไว ดูแลง่าย โดยเฉพาะเรื่องโรคหรือแมลงไม่ต้องเป็นห่วงเพราะเป็นไม้ที่ทนต่อโรค และแมลงพอสมควร
ลักษณะของลำต้น
ลักษณะของลำต้นทองกวาวเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ความสูงเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 5–15 เมตร เป็นไม้ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ ลำต้นแตกกิ่งต่ำคดงอซึ่งเป็นไปโดยตามธรรมชาติของเขา เปลือกนอกสีเทาถึงสีเทาคล้ำค่อนข้างเรียบหรือแตกเป็นร่องตื้น ๆ เปลือกในสีแดง สับเปลือกทิ้งไว้จะมีน้ำยางใส ๆ ไหลออกมาทิ้งไว้สักพักจะกลายเป็นสีแดง สามารถนำไปใช้ย้อมผ้าได้
ใบ
ใบเป็นประกอบแบบขนนก ปลายคี่ เรียงเวียนสลับ ใบย่อยมี 3 ใบ เรียงตรงข้าม ใบย่อยที่ปลายเป็นรูปมนเกือบกลม ใบย่อยด้านข้างรูปไข่เบี้ยว กว้าง 8–15 ซม. ยาว 9–17 ซม. ปลายใบมน โคนใบสอบ แผ่นใบหนา หลังใบเกลี้ยง ท้องใบมีขนสาก เส้นแขนงใบข้างละ 5–7 เส้น ก้านใบย่อยยาว 3–5 มม.
ดอก
ทองกวาวจะออกดอกเป็นช่อแบบไม่แตกแขนง ตามกิ่งก้านและปลายกิ่ง ช่อดอกยาว 2–15 ซม. ก้านช่อดอกมีขนสีน้ำตาล ก้านช่อดอกยาว 3–4 ซม. กลีบรองกลีบดอกเชื่อมกันเป็นรูปบาตรยาว 1.3 ซม. ส่วนบนแยกออกเป็นกลีบสั้น ๆ 5 กลีบ มีขนสีน้ำตาลดำปกคลุมตลอดกลีบดอกยาว 7 ซม. มี 5 กลีบ ขนาดไม่เท่ากันคล้ายดอกถั่ว กลีบด้านล่างรูปเรือแยกเป็นอิสระดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 6 ซม. ดอกมีทั้งสีแสดและสีเหลืองสด ดอกสีเหลืองพบที่เชียงราย เชียงใหม่ อุบลราชธานี สุรินทร์
สายพันธุ์ของต้นทองกวาวที่นิยมปลูกมีชนิดใดบ้าง
ทองกวาว มีถิ่นกำเนิดในแถบเอเชียใต้ จากประเทศปากีสถาน, อินเดีย, บังกลาเทศ, เนปาล, ศรีลังกา, พม่า, มาจนกระทั่งถึงประเทศไทย ซึ่งสายพันธุ์ที่พบมากในเมืองไทยจะเป็น สายพันธุ์ทองกวาวสีส้ม หรือ ส้มอมแดง ส่วนสายพันธฺสีเหลืองจะค่อนข้างหายากและมีราคาจำหน่ายที่สูงกว่า
วิธีการปลูกต้นทองกวาว ให้ไม่เกิดปัญหาในภายหลัง
ทองกวาวนิยมปลูกด้วยการเพาะเมล็ด โดยทำการปลูกลงในแปลงปลูกก่อน แล้วค่อยย้ายเพื่อไปประดับบริเวณบ้านและสวน ขนาดหลุมปลูกควรอยู่ที่ประมาณ 50x50x 50 เซนติเมตร โดยใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก : ดินร่วนอัตรา 1:2 ผสมดิน
และควรเลือกบริเวณที่แสงแดดส่องไปถึงหรือ กลางแจ้ง กลางสวน ข้อควรระวังคือ ต้องเว้นระยะให้ห่างจากตัวบ้านหรืออาคารไม่น้อยกว่า 6 เมตรขึ้นไป เพราะเมื่อต้นทองกวาวเติบโตเต็มที่แล้ว จะมีทรงพุ่มที่ใหญ่พอสมควรซึ่งอาจเกิดเป็นอันตรายต่อตัวที่พักอาศัยได้
วิธีการดูแลอย่างเหมาะสม
แสง
ทองกวาวเป็นต้นไม้ที่ต้องการแดดจัด ชอบอยู่กลางแจ้ง โดนแดดตลอดทั้งวันจะยิ่งทำให้โตไวและออกดอกสวยงาม
น้ำ
การรดน้ำควรรดแบบไม้ต้องชุ่มมาก อาจจะรดน้ำสัปดาห์เว้นสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับว่าถ้าอากาศว่าถ้าร้อนจัดก็ต้องรดให้บ่อยขึ้น
ดิน
ต้นทองกวาวเป็นไม้ป่าเบญจพรรณจึงสามารถปลูกได้ในดินทุกชนิดแต่จะไม่ชอบดินเหนียวหรือแฉะน้ำจนเกินไป
ปุ๋ย
ควรหมั่นใส่ปุ๋ยคอกปีละ 2-3 ครั้ง
ประโยชน์หรือสรรพคุณอื่นๆ ของทองกวาวที่นิยมใช้งาน
ประโยชน์ของทองกวาวนั้นมากมีนอกจากจะเป็นไม้ดอกที่งดงามและถูกเลือกเป็นไม้ดอกประดับจัดแต่งสวนอันดับต้นๆ แล้ว ดอกของทองกวาว ใช้ย้อมสีผ้าได้ โดยจะให้สีแดง ใบสดนำมาใช้ห่อของหรือนำใบมาปั้นเป็นถ้วยไว้ใส่อาหารหรือขนมแทนการใช้พลาสติก และยังสรรพคุณทางยาอีกมากมาย อาทิ รากทองกวาวมีสรรพคุณช่วยบำรุงธาตุ ดอกทองกวาวใช้ต้มดื่มช่วยถอนพิษไข้และช่วยแก้กระหายน้ำ น้ำต้มดอกยังช่วยสมานแผลในปาก แก่นสามารถใช้ทาแก้อาการปวดฟันได้ เป็นต้น
ราคาจำหน่ายของต้นทองกวาวต่อต้นโดยประมาณ
ราคาจำหน่ายของต้นทองกวาวโดยทั่วไป จะอยู่ที่ 100-150 บาท สำหรับ ต้นพันธุ์สีส้มและอาจมีราคาสูงขึ้น หากเป็นสายพันธุ์สีเหลือง
แหล่งอ้างอิง
: http://www.qsbg.org/database/botanic_book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=811
