ทับทิม ไม้มงคลความหมายดีอีกชนิดหนึ่งที่เชื่อกันว่าเป็นต้นไม้ที่เกิดจากสวรรค์ และขึ้นชื่อว่าเป็น อัญมณีแห่งผลไม้ ด้วยเนื้อในสีแดงสดมองดูคล้ายอัญมณีทับทิม ทำให้ผู้คนนิยมนำมาปลูกในบริเวณบ้านกันอย่างแพร่หลายโดยเฉพาะคนไทยเชื้อสายจีน ซึ่งนอกจากความเชื่อแล้วไม้ผลชนิดนี้ยังให้คุณประโยชน์ต่อสุขภาพอีกมากมายด้วยเช่นกัน
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อภาษาอังกฤษ : Pomegranate
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Punica granatum L.
ความเชื่อเกี่ยวกับไม้มงคล
อัญมณีแห่งผลไม้ คือชื่อเรียกขานผลทับทิมตามความเชื่อของคนโบราณโดยมีความเชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์ ความร่มรื่น และน่ายินดี โดยเฉพาะชาวจีนมักนิยมนำผลทับทิมให้เป็นของขวัญแก่คู่แต่งงานเพื่อเป็นการอวยพรให้มีลูกเต็มบ้านมีหลานเต็มเมือง นอกจากนั้นแล้วยังมีความเชื่ออีกว่า ใบหรือกิ่งของต้นทับทิมให้คุณด้านการป้องกันภัยจากภูตผี เราจึงมักเห็นการใช้ใบหรือกิ่งทับทิมแช่น้ำล้างหน้า ล้างมือ พรมศีรษะหลังกลับจากการร่วมงานศพเพื่อปัดเป่าสิ่งไม่ดีที่ติดตามมา
ตำแหน่งที่เหมาะสมแก่การปลูกภายในบริเวณบ้าน
การปลูกต้นทับทิมเพื่อเสริมสิริมงคลแก่บ้านและคนในเรือนชาน จะนิยมปลูกบริเวณหน้าบ้านทางทิศตะวันออก ซึ่งนอกจากนำพาความอุดมสมบุรณ์มาสู่บ้านเรือนแล้วการมีต้นทับทิมอยู่หน้าบ้านเป็นการปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายภูตผีทั้งหลายไม่ให้เข้ามาในบ้านอีกด้วยนั่นเอง
ส่วนประกอบของต้นทับทิม
ทับทิมจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก ที่มีอายุยืนกว่า 100 ปี นอกจากเป็นไม้มงคลแล้ว ต้นทับทิมยังถือว่าเป็นผลไม้เพื่อสุขภาพ ที่มีคุณประโยชน์และให้สรรพคุณทางยามากมายที่ดีต่อร่างกาย
ลักษณะของลำต้น
ทรงพุ่มสูงประมาณ 2-4 เมตร แตกกิ่งก้านตั้งแต่ด้านล่างต้นไล่เรียงลำดับขึ้นไป ลำต้นแข็งและเหนียว เปลือกลำต้นมีลักษณะบาง มีสีเทามันเงา และติดแน่นกับแก่นไม้ กิ่งอ่อนและยอดมีลักษณะทรงเหลี่ยมและมีหนาวยาวแต่ไม่คม
ราก
ระบบรากของต้นทับทิมที่ขยายพันธุ์จากเมล็ดมีทั้งรากแก้ว และรากฝอยส่วนต้นที่ถูกขยายพันธุ์ด้วยการตอนจะมีเพียงระบบรากฝอยเท่านั้น
ใบ
ลักษณะของใบเป็นใบเลี้ยงคู่ เรียวยาวเหมือนหอก ปลายใบแหลม มีสีเขียวเข้มและมันวาว มองเห็นเส้นใบชัดเจน แทงออกจากกิ่งอ่อนวนสลับกัน มีขนาดกว้างประมาณ 1 ซม.และยาวประมาณ 2-6 ซม.
ดอก
ช่อดอกทับทิมจะประกอบด้วยดอกทับทิม 3-5 ดอก หรือออกเดี่ยว ๆ จะแทงออกตามปลายยอดหรือง่ามกิ่ง ขนาดประมาณ 2-3 ซม. เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ประกอบด้วย กลีบเลี้ยงลักษณะคล้ายหม้อและกลีบดอก 6 กลีบ ให้ดอกหลายสี และบานประมาณ 2 วัน
ผล
ลักษณะของผลทับทิมจะมีเปลือกหนา มีผิวมันวาว เมื่อแก่จัดจะมีสีแดงอมชมพูหรือแดงเข้ม เนื้อด้านในจะขยายตัวจนทำให้เปลือกด้านนอกปริแตกได้ ส่วนเนื้อหุ้มเมล็ดเป็นทรงเหลี่ยม เนื้อฉ่ำน้ำ มีรสหวานอมเปรี้ยว เมื่อยังไม่สุกเนื้อจะออกสีขาวอมชมพู และเปลี่ยนเป็นสีแดงก่ำเมื่อสุกเต็มที่ ในเนื้อมีเมล็ดยาวรีสีน้ำตาลอ่อน
สายพันธุ์ยอดนิยม
สำหรับสายพันธุ์ทับทิมที่ได้รับความสนใจและเป็นที่นิยมปลูกกันอย่างกว้างขวางนอกจากสายพันธุ์ไทยดั้งเดิมที่ได้รับการพัฒนาให้ตอบโจทย์ผู้บริโภคมากยิ่งขึ้นแล้ว ยังมีการทดลองปลูกและพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ๆ ขึ้นอีกด้วยไม่ว่าจะเป็น ทับทิมสายพันธ์จรัสแสง ที่เกิดจากการผสมเกสรระหว่างสานพันธ์อินเดียและสายพันธ์เพชรชมพู ที่ให้ผลทับทิมเนื้อนิ่มอัดแน่นเต็มผล รสชาติหวานอมเปรี้ยวนิดๆ หรือจะเป็น ทับทิมอินเดียสายพันธุ์บังวา ก็เป็นอีกหนึ่งสายพันธุ์ที่นิยมปลูกกันมากเนื่องด้วยให้ให้ผลใหญ่น้ำหนักดี เนื้อในให้สีสวยสด เมล็ดนิ่มไม่แข็งเหมือนทับทิมทั่วไปและมีรสชาติหวานอร่อย และ พันธุ์เพชรชมพู ที่มีลักษณะเด่นคือ เนื้อให้สีชมพูสด รสชาติอร่อยถูกปาก ที่สำคัญให้ผลดกมาก
วิธีการปลูกต้นทับทิมให้เจริญงอกงาม
การขยายพันธุ์ต้นทับทิมเพื่อให้ได้ต้นที่แข็งแรงพร้อมด้วยระบบรากแก้วนั้น จะเป็นจะต้องใช้วิธีการขยายพันธุ์แบบเพาะเมล็ดเท่านั้น ซึ่งข้อเสียคือสายพันธุ์อาจกลายได้ ดังนั้นจึงนิยมใช้วิธีการตอนกิ่ง ทาบกิ่ง และปักชำ เข้ามาร่วมด้วยเพื่อให้ได้สายพันธุ์ที่ต้องการตลอดจนได้ลำต้นที่แข็งแรงด้วย แต่ทั้งนี้การเพาะพันธุ์ทับทิมให้เจริญเติบโตได้ดีและงอกงามยังคงต้องอาศัยการบำรุงดูแลหลังปลูก ซึ่งหากใส่ใจในส่วนนี้ร่วมด้วยจะทำให้ต้นทับทิมสวยและออกผลมากอย่างแน่นอน
วิธีการดูแลรักษา
แสง
สามารถปลูกในที่โล่งแจ้งหรือหากปลูกในกระถางก็วางไว้ในจุดที่สามารถรับแสงได้อย่างเพียงพอ
น้ำ
ในช่วงแรกของการปลูกต้นกล้า ทับทิมต้องการน้ำมากเป็นพิเศษดังนั้นการปลูกทับทิมในต้นฤดูฝนถึงกลางฤดูฝน จึงเป็นช่วงที่เหมาะสมเพื่อให้ต้นแข็งแรงได้เร็ว
ดิน
ทับทิมปลูกและเติบโตได้ดีบนดินร่วนที่มีอินทีย์วัตถุสมบูรณ์และระบายน้ำได้ดี
ปุ๋ย
สามารถใช้ได้ทั้งปุ๋ยคอกและปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 โดยใส่หลักการปลูกประมาณ 1 เดือน พอโตขึ้นเว้นระยะเป็นปีละ 2 ครั้งได้
คุณประโยชน์ที่ได้จากต้นทับทิม
ทับทิมนอกจากจะให้คุณประโยชน์ทางใจแก่ผู้ปลูกแล้ว ยังถือว่าเป็นผลไม้เพื่อสุขภาพได้อีก ด้วยสรรพคุณและคุณประโยชน์ที่ดีต่อสุขภาพ อุดมไปด้วยวิตามินและเกลือแร่ต่าง ๆ ที่ช่วยบำรุงและต่อต้านอนุมูลอิสระได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นยังมีสรรพคุณทางยาในการรักษาโรค อาทิ บรรเทาอาการโรคหัวใจ รักษาความดันโลหิตสูง ตลอดจนช่วยลดภาวการณ์แข็งตัวของเลือด และในทางอุตสาหกรรมความงาม ทับทิมยังมีบทบาทสำคัญในส่วนประกอบหลักของเครื่องประทินผิว อีกด้วย
ราคาต่อต้นโดยประมาณ
ราคาต้นกล้าทับทิมนอกจากจะขึ้นอยู่กับสายพันธุ์แล้ว ยังขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์แข็งแรงของต้นด้วย ราคาโดยประมาณเริ่มต้นที่ 100-150 บาทขึ้นไป