เซียนท้อ ไม้ผลมงคลที่ให้สรรพคุณเหมือนยาสมุนไพร

ชื่อภาษาอังกฤษ

Pouteria Campechiana, Canistel

ชื่อวิทยาศาสตร์

Pouteria campechiana (Kunth) Baehni

ความหมาย

เซียนท้อ เป็นพันธุ์ไม้ผลยืนต้นที่มีถิ่นกำเนิดมากจากเม็กซิโกตอนใต้ ปัจจุบันนี้นิยมปลูกมากในหลายพื้นที่ทางภาคเหนือและภาคอีสาน สามารถปลูกเป็นไม้ประดับหรือจะปลูกเพื่อทานผลของมันได้

ความเชื่อ

เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์เป็นไม้สวรรค์ ช่วยให้หายจากการเจ็บไข้ได้เจ็บต่างได้ เป็นสัญลักษณ์ของความยั่งยืนเป็นมงคล

ชื่อวิทยาศาสตร์ :  Pouteria campechiana (Kunth) Baehni

วงศ์เซียนท้อ :  Sapotaceae

ชื่อท้องถิ่นอื่นๆที่เรียกกัน : ลูกท้อพื้นบ้าน (ราชบุรี), ท้อเขมร (ปราจีนบุรี), ทิสซา (เพชรบูรณ์), เซียนท้อ เขมา ละมุดเขมร ละมุดสวรรค์ หมากป่วน โตมา (กรุงเทพฯ)

เซียนท้อ (Pouteria Campechiana) เป็นพันธุ์ไม้ผลยืนต้นที่สันนิษฐานว่ามีถิ่นกำเนิดมากจากเม็กซิโกตอนใต้แถบประเทศกัวเตมาลา เอลซัลวาดอร์และบราซิล แล้วจึงแพร่เข้าไปยังฟลอริดา สหรัฐอเมริกาและหมู่เกาะเวสต์อินดีส เป็นไม้ที่ปลูกได้ดีในพื้นที่เขตร้อนและจัดอยู่ในตระกูลเดียวกันกับผลไม้อย่างละมุด ลักษณะเป็นไม้พุ่มแจ้ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ต้นที่พบอาจมีความสูงราว ๆ 5 เมตร ต้นเซียนท้อมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไปตามท้องถิ่นที่ปลูกจึงไม่แปลกที่เราจะพบเห็นผลของเซียนท้อแต่ถูกเรียกเป็นชื่ออื่น ๆ อาทิ ม่อนไข่ ลูกท้อ ท้อไข่ ท้อเขมร  ทิสซา ท้อเทวดา ละมุดเขมร ละมุดสวรรค์ ละมุดอินเดีย หมากป่วนหรือหม่าปิน เป็นต้น

เซียนท้อ

ปัจจุบันนี้เซียนท้อนิยมปลูกมาก ๆ ในหลายพื้นที่ทั้งทางภาคเหนือและภาคอีสานซึ่งข้อดีของเซียนท้อคือจะออกดอกออกผลมาให้เราได้กินกันอยู่ตลอดทั้งปี โดยผลของเซียนท้อมีรสชาติและกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์มากเนื้อในของผลมีสีเหลือง รสมันอมหวานเล็กน้อย เนื้อเหลืองเนียนเหมือนฟักทองต้องกินตอนสุก ๆ เท่านั้นเพราะถ้าหากไม่สุกจะมีรสฝาดมาก นอกจากนี้ด้วยความที่ต้นเซียนท้อมีลักษณะที่สูงและแตกกิ่งแตกใบกระจายออกไป มีใบเงาสวยอีกทั้งยังมีดอกที่จะเจริญเติบโตไปเป็นผลสีเหลืองทองแซมอยู่ทุกช่อใบ ทำให้ต้นไม้ชนิดนี้ไม่ได้นิยมปลูกไว้กินผลของมันเท่านั้นแต่ยังปลูกไว้เป็นไม้ประดับเพิ่มความเป็นสิริมงคลให้บ้านของตัวเองได้อีกด้วย ดังนั้น ใครที่สนใจจะปลูกเซียนท้อวันนี้ทาง Kaset today ก็ได้รวบรวมข้อมูลดี ๆ มาฝากทุกคน มาดูกันว่ามีอะไรน่าสนใจบ้าง

ความเชื่อ

เป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์เป็นไม้สวรรค์ ดอกท้อเป็นดอกไม้ที่เกิดในดวงจันทร์ ในสมัยโบราณมีความเชื่อว่าที่คนเจ็บไข้ได้ป่วยก็เพราะผีเข้า พวกพ่อมดหมอผีจะใช้กิ่งท้อที่ยื่นไปทางทิศตะวันออก และทิศใต้มาทำเป็นไม้เรียวตีไล่ผี หรือไม่ก็ใช้ใบท้อผสมลงในหม้อยาให้คนไข้กินไล่ผีที่สิงอยู่ออกไป ส่วนในวันปีใหม่แต่ละปี หนุ่มสาวหรือผู้เฒ่าผู้แก่จะพากันดื่มน้ำท้อ เวลาอาบน้ำก็จะอาบน้ำอุ่นที่เอากิ่งท้อใส่ลงไปต้มถือว่าเป็นสิริมงคลยิ่ง เพราะทำให้ในปีนั้นทั้งปีจะปลอดภัยจากโรคภัยไข้เจ็บ ความเชื่อเหล่านี้อาจจะเลือนหายไปบ้างแต่ก็ยังคงเป็นสัญลักษณ์ของความยั่งยืนเป็นมงคลเหมือนเดิม

เซียนท้อ

ส่วนประกอบของต้นเซียนท้อ

ลำต้นเซียนท้อ: เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงใหญ่มีความสูงโดยทั่วไป 5 – 8 เมตร มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของต้นประมาณ 1 เมตร ลำต้นมียางสีขาว ๆ ที่กิ่งอ่อนเป็นสีน้ำตาล ลำต้นค่อนข้างตรงและแตกแขนงสาขาที่ระยะประมาณ 7-8 เมตร เปลือกเรียบสีน้ำตาลปนเทา ใบ เดี่ยวรูปหอกกว้างประมาณ 7-10 เซนติเมตร ยาวประมาณ 18-38 เซนติเมตร

ใบเซียนท้อ: ลักษณะของใบเป็นรูปใบหอก ปลายใบเรียวแหลม ยาวประมาณ 11.25-28 เซนติเมตร กว้างประมาณ 4-7.5 เซนติเมตร ใบเป็นมันและบาง

ดอกเซียนท้อ: ดอกของเซียนท้อจะมีสีครีมและมีแค่มี 5-6 กลีบ แต่จะมีกลิ่นหอมหวานคล้ายละมุด 

ผลม่อนไข่: ผลมีลักษณะเป็นกลมรูปรี ปลายผลมีหลายแหลมหรือจะงอย ผลมีขนาดกว้างประมาณ 5-7.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 7.5-12.5 เซนติเมตร ผลเมื่อสุกจะเป็นสีเหลืองอ่อน เปลือกผลบาง เนื้อในผลเป็นสีเหลืองสดน่ารับประทาน เนื้อมีลักษณะเหนียวคล้ายกับแป้งทำขนม ภายในผลมีเมล็ดขนาดใหญ่และมีลักษณะเป็นรูปรีสีดำ รสหวานหอม เนื้อเนียน

เซียนท้อ

ปลูกต้นเซียนท้อบริเวณไหนให้เติบโตดี

สำหรับใครที่สนใจอยากจะลองหันมาปลูกต้นเซียนท้อต้องบอกเลยว่าปลูกไม่ยาก เพราะต้นไม่ชนิดนี้อาศัยการเจริญเติบโตในพื้นที่ที่มีดินร่วน ๆ และระบายน้ำดี แต่อาจจะเจริญเติบโตได้ยากหากอยู่ในที่น้ำท่วมขัง ถ้าหากบริเวณใดของบ้านที่มีบ่อน้ำหรือสระน้ำถ้าปลูกอยู่ใกล้ ๆ บริเวณนั้นก็จะยิ่งเจริญเติบโตได้ดีเพราะดินสมบูรณ์ แนะนำให้ปลูกกลางแจ้งเพื่อให้ได้รับแสงแดดอย่างเต็มที่ เพราะแสงแดดมีผลกับการเจริญเติบโตของต้นไม้ชนิดนี้มาก ๆ ยิ่งได้รับแสงแดดเพียงพอต้นเซียนทองก็จะยิ่งสามารถสูงใหญ่ให้ร่มเงาและผลผลิตที่หวานหอมกับเราได้ดีเช่นกัน

วิธีขยายพันธุ์ต้นเซียนท้อ

ต้นเซียนทองเป็นพันธุ์ไม้ที่ใช้การขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดเป็นหลัก ซึ่งวิธีการขยายพันธุ์เมื่อเทียบกับไม้ผลยืนต้นอื่น ๆ ก็จัดว่าง่ายมาก ๆ ไม่ได้มีขั้นตอนที่วุ่นวายอะไร โดยหลัก ๆ แล้วจะมีทั้งหมด 3 ขั้นตอน ดังนี้

  1. การเตรียมเมล็ดของเซียนท้อ เริ่มจากการนำเมล็ดของเซียนท้อมากระเทาะเอาเปลือกแข็ง ๆ ของมันออก จากนั้นก็นำกระดาษไปชุบน้ำหมาด ๆ แล้วนำมาห่อเมล็ดที่ผ่านการกระเทาะออกมาแล้ว หมั่นตรวจสอบดูให้แน่ใจว่าไม่มีรามาขึ้นเมล็ดด้วยการพรมน้ำให้ชุ่มเช้าเย็นอย่าปล่อยให้ชื้นเกินไป
  2. หลังจากจัดการกับเมล็ดแล้วให้ทิ้งไว้ประมาณ 1 สัปดาห์ก็จะมีรากขาว ๆ งอกออกมจากเมล็ดและเมล็ดก็จะเริ่มมีสีเขียวให้เราเริ่มเตรียมดินร่วนผสมกับขี้เถ้า ขุยมะพร้าว ตักใส่กระถางประมาณประมาณ 3 ใน 4 เมื่อเราสังเหตว่ารากงอกออกมาได้ราว ๆ 1 เซนติเมตรแล้วให้นำเมล็ดลงดิน โดยขุดหลุมในกระถางที่เตรียมไว้เล็กน้อยจากนั้นก็ให้เอาส่วนรางค่อย ๆ วางลงและขั้นตอนนี้ต้องทำให้เบามือที่สุดไม่อย่างนั้นรากจะหัก กลบดินบริเวณที่วางเมล็ดนั้นเล็กน้อยพอไม่ให้เห็นรากโผล่ไม่จำเป็นต้องกลบดินท่วมเมล็ด
  3. ขั้นตอนสุดท้ายคือให้รดน้ำเรื่อย ๆ ลดทุดวันพอให้ชุ่มอย่าลดจนท่วมกระถาง ใช้เวลาประมาณ 3 เดือนก็จะเห็นต้นกล้าเซียนท้อโผล่ขึ้นมาและมีใบเล็ก ๆ การเจริญเติบโตของเซียนท้อที่สามารถให้ผลผลิตได้จะอยู่ที่ 3 ปี ซึ่งเมื่อเทียบกับไม้ผลชนิดอื่น ๆ กับนับว่าโตเร็วมาก ปุ๋ยก็แทบไม่ต้องใส่หรือถ้าอยากให้เจริญเติบโตได้ดีก็ใส่ปุ๋ยคอกทั่วไปได้เลย

การเก็บเกี่ยวผลผลิตเซียนท้อ

เซียนท้อจะให้ผลผลิตใช้เวลา ประมาณ 2 – 3 ปี หลังปลูกลงแปลง ออกผลและจะมีลูกออกตามสายพันธุ์ เมื่อผลสุกเต็มที่จะมีสีเหลืองอ่อน ให้ใช้กรรไกรตัดขั้ว แล้วต้องระวังอย่าทำหล่น อาจทำให้ผลเสียหายได้ แล้วนำมาพักบ่มไว้ เพื่อให้ได้รสชาติหวานมัน อร่อยหน้ารับประทานยิ่งขึ้น

เซียนท้อ

ประโยชน์ของต้นเซียนท้อที่ควรรู้

สำหรับคนที่อยากจะปลูกต้นเซียนท้อต้องบอกเลยว่าเราจะได้ใช้ประโยชน์จากมันได้แน่นอนในอนาคต เพราะจริง ๆ แล้วผลของเซียนท้อมีคุณค่ามางสารอาหารที่ดีมากและส่วนอื่น ๆ ของต้นก็สามารถให้สรรพคุณทางยาได้ ดังนั้น เดี๋ยวเรามาดูกันว่าต้นเซียนท้อให้ประโยชน์ในส่วนใดได้บ้าง

เปลือกไม้ ส่วนของเปลือกไม้ต้นเซียนท้อมีประโยชน์มาก ๆ เพราะมีสรรพคุณทางยาวที่สามารถนำมาต้มกินเพื่อรักษาอาการไข้ตัวร้อน รวมไปถึงการใช้รักษาอาการผื่นคันที่เกิดตามผิวหนังได้อีกด้วย

ผลเซียนท้อ มีคุณค่าทางสารอาหารสูงมากเพราะมีไนอะซินและเบต้าแคโรทีน มีวิตามินซีที่ช่วยทำให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง กินเพื่อช่วยป้องกันโรคเลือดออกตามไรฟันได้ นอกจากนี้เซียนท้อยังมีสรรพคุณที่ช่วยในด้านการบำรุงประสาท สมองและสายตาด้วยเนื่องจากเป็นแหล่งรวมของ โปรตีน เหล็ก แมกนีเซียม คาร์โบไฮเดรต เส้นใย โพแทสเซียม พลังงาน น้ำตาล ไขมัน ทองแดง ในอะซีน เบต้าแคโรทีน ไลซีนและอื่น ๆ อีกมากมาย

เมล็ด นอกเหนือจากส่วนของเปลือกไม้และผลของต้นเซียนท้อแล้ว ส่วนเมล็ดนี้ถ้าไม่ได้นำไปเพาะพันธุ์ต่อก็สามารถนำมาใช้ในการรักษาโรคแผลเปื่อย แผลผุพองและแผลเรื้อรังได้อย่างดีเลยทีเดียว

จะเห็นได้ว่าต้นเซียนท้อเป็นไม้ผลที่มีประโยชน์มากมายกว่าที่เราคิดไว้มาก อีกทั้งต้นไม้ชนิดนี้ยังมีอายุยืนยาวมาก ๆ บางครั้งเราอาจพบต้นเซียนท้อที่มีอายุนานกว่า 15 ปีและคนที่ปลูกก็ยังคงได้รับประทานผลของมันมาเรื่อย ๆ จนถึงขั้นส่งขายตามท้องตลาดได้ เพราะเซียนท้อจะออกลูกดกมากในช่วงหน้าร้อนถ้าหากไม่รีบเก็บมารับประทานหรือส่งขาย ผลของมันก็จะร่วงลงมาเต็มพื้นไปหมด หรือถ้าใครที่ตั้งใจจะปลูกไว้ประดับบ้านแล้วไม่รู้จะนำผลของมันไปทำอะไรก็ลองเอาไปแปรรูปทำขนมปัง ไอศกรีมหรือของหวานอร่อย ๆ ได้ รับรองว่ารสชาติดีกว่าที่ใครหลายคนคิดไว้แน่นอน

แหล่งที่มา
เซียนท้อ, คลังข้อมูลทรัพยากรแบบเปิด
นิดดา หงส์วิวัฒน์และทวีทอง หงส์วิวัฒน์, คุณค่าอาหารและการกินเซียนท้อ

อยากให้มีเนื้อหาเรื่องอะไรเพิ่มเติม หรือมีความคิดเห็นอย่างไร เชิญคอมเม้นท์ไว้ได้เลยครับ