แคนา ผักบ้านๆ ปลูกง่าย ประโยชน์หลากหลาย มีสรรพคุณทางด้านยาสมุนไพร

แคนา

ต้นแคนา หรือ แคป่า จัดเป็นต้นไม้ทรงพุ่ม ไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สามารถพบเจอได้ทั่วไปตามป่าเบญจพรรณ ตามทุ่งนา ไร่นา มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศพม่า เวียดนาม ลาว และประเทศไทย รู้หรือไม่ว่าแคนามีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพร สามารถรักษาโรคได้หลากหลายอาการ อีกทั้งเกี่ยวข้องกับเรื่องราวความเชื่อของคนไทยอีกด้วย วันนี้เราจะพาทุกคนมาทำความรู้จักกับต้นแคนากันให้มากขึ้น

ข้อมูลทั่วไปของต้นแคนา

• ชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ Dolichandrone serrulata (DC.) Seem.
• ชื่อภาษาอังกฤษ Khae na
• ชื่อวงศ์ Bignoniaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของต้นแคนา

ต้น

ต้นแคนา จัดเป็นไม้ยืนต้นผลัดใบขนาดเล็กไปจนถึงขนาดกลาง โดยมีความสูงของต้นประมาณ 10-20 เมตร ลำต้นเปลาตรง แตกกิ่งก้านสาขาต่ำ เปลือกของลำต้นจะมีสีน้ำตาลอ่อนอมสีเทา บางครั้งอาจมีจุดดำปะปน ผิวของลำต้นเรียบหรือล่อนออกเป็นเกร็ดขนาดเล็ก

ใบ

ลักษณะของใบต้นแคนา จะมีใบเป็นใบประกอบแบบขนชั้นเดียว ใบมีรูปร่างคล้ายทรงรีหรือรูปไข่ โดยใบออกตรงข้ามกันประมาณ 3-5 คู่ โคนใบเบี้ยว ปลายใบมน ใบจะหยักคล้ายซี่ฟันตื้น และใบมีความกว้างประมาณ 2.5-7 เซนติเมตร ยาว 6-16 เซนติเมตร ผิวใบด้านล่างจะมีขนสั้นๆ ปกคลุมอยู่ประปราย โดยใบจะมีสีเขียว ก้านใบย่อยมีความยาวประมาณ 7-10 มิลลิเมตร

ดอก

ต้นแคนาจะออกดอกเป็นช่อกระจะสั้น ดอกมีขนาดใหญ่ คล้ายรูปแตรสีขาว ซึ่งจะออกดอกที่บริเวณปลายกิ่ง ดอกยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร ในแต่ละช่อจะมีดอกอยู่ประมาณ 2-10 ดอก กลีบดอกแคนาค่อนข้างหนาและเหนียว โดยจะหุ้มดอกตูมปิดจนมิด เชื่อมติดกันเป็นหลอดโค้ง ปลายแหลม แต่เมื่อดอกบาน ส่วนปลายจะอยกออกเป็น 5 แฉก ดอกบานจะมีสีขาว ส่วนดอกตูมจะมีสีเขียว ดอกแคนาจะค่อยๆ บานออกทีละดอก ส่วนใหญ่ดอกจะบานในตอนกลางคืน ซึ่งดอกมีกลิ่นหอม และจะออกดอกช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนมิถุนายน

ผล

ต้นแคนามีลักษณะการออกผลเป็นฝัก ในหนึ่งช่อจะมีประมาณ 3-5 ฝัก ลักษณะฝักแบนและโค้งงอ บิดเป็นเกลียว ซึ่งฝักจะมีสีน้ำตาลเมื่อฝักแก่จะแตกออก โดยมีความยาวประมาณ 40-60 เซนติเมตร ด้านในฝักมีเมล็ดรูปสี่เหลี่ยม ยาวประมาณ2-3 เซนติเมตร

ประโยชน์ของต้นแคนา

1.ต้นแคนา จัดเป็นต้นไม้ทรงพุ่ม เหมาะสำหรับการปลูกเพื่อสร้างร่มเงา หรือปลูกเพื่อประดับตกแต่งสวน เนื่องจากมีดอกที่สวยงาม

2.ดอกแคนา สามารถนำไปประกอบอาหารได้ นิยมนำมาแกงส้ม ต้มจิ้มน้ำพริก หรือนำมาชุบแป้งทอด

3.ดอก และใบแคนาสามารถนำมาเป็นอาหารสัตว์ เช่น วัว ควาย เป็นต้น

4.ไม้แคนา สามารถน้ำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงก่อไฟ ให้ความอบอุ่น หรือใช้เพื่อหุงหาอาหาร 

5.เนื้อไม้แคนา สามารถนำมาแปรรูปใช้เป็นไม้เพื่อตกแต่ง เช่น ไม้ฝ้า ไม้ปิดขอบ เป็นต้น แต่ไม่นิยมนำไม้แคนามาใช้ในการก่อสร้าง เช่น ทำเสา ทำคาน เพราะไม้แคนาไม่ได้แข็งแรงมากพอ อาจทำให้เกิดการแตกหักหรือเปราะได้ง่าย

สรรพคุณของต้นแคนา

• รากใช้เป็นยาช่วยบำรุงโลหิต
• ดอก ช่วยอาการนอนไม่หลับ
• เมล็ด แก้โรคลมชัก
• ดอก สามารถใช้เป็นยาแก้ไข้
• ดอก เป็นยาช่วยขับถ่าย
• ใบ ใช้ตำพอกรักษาแผล
• เปลือกลำต้น ใช้เป็นยาแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ

ต้นแคนา กับความเชื่อของคนไทย

ตามตำนานมีการเล่าขานกันมาว่า หากปลูกต้นแคนาไว้หน้าบ้าน จะช่วยเสริมสร้างความเป็นสิริมงคลใช้แก่ชีวิต จะมีผู้คอยอุปถัมภ์ค้ำชูเพราะคำว่า แค หมายถึง การดูแลเอาใจใส่ หากทำมาค้าขายก็จะเจริญรุ่งเรือง รู้หรือไม่ว่า แคนา มีเชื่อเรียกที่ไม่เหมือนกัน ซึ่งแตกต่างกันออกไปตามภาษาท้องถิ่น อย่างเช่น จังหวัดนครราชสีมา เรียกว่า “แคทราย” จังหวัดปราจีนบุรี เรียกว่า “แคยาว” หรือ “แคอาว” จังหวัดเชียงใหม่ เรียกว่า “แคขาว” และจังหวัดร้อยเอ็ด เรียกว่า “แคป่า” เป็นต้น

การปลูกและการขยายพันธุ์ต้นแคนา

สำหรับการปลูกและการขยายพันธุ์ต้นแคนา นิยมการเพาะเมล็ด เนื่องจากเป็นวิธีที่ง่าย สามารถทำได้สะดวก นอกจากการปลูกหรือการขยายพันธุ์ด้วยวิธีเพาะเมล็ดแล้ว อาจใช้วิธีการตอนกิ่ง และการปักชำ แต่อาจไม่เป็นที่นิยมมากนัก ซึ่งดินที่ใช้ในการปลูก แนะนำควรเป็นดินร่วน ปนดินทราย หากใช้ดินเหนียวแน่นมากเกกินไปอาจทำให้รากไม่งอกได้ เมื่อเมล็กมีรากงอก และโตพอสมควร สามารถย้ายลงหลุมปลูกได้ แต่การเคลื่อนย้ายจะต้อมระมัดระวังอย่างให้รากได้รับการกระทบกระเทือนมากนัก หลังจากนำกล้าต้นแคนาลงหลุมปลูกเรียบร้อยแล้วให้กลบดินแน่นพอสมควร แต่ไม่ต้องแน่นมาก จากนั้นให้ใช้ใบไม้ หรือเศษหญ้าปกคลุมบริเวณโคนต้น เพื่อรักษาความชุ่มชื้น และป้องกันการกัดเซาะของน้ำ และเพื่อป้องกันลำต้นเอียงหรือล้ม ควรหาเสาหลักมาค้ำ จากนั้นผูกเชือกกับต้นไม้อย่างหลวมๆ เพื่อช่วยในการพยุงตัว การปลูกต้นแคนา สิ่งสำคัญควรปลูกในช่วงฤดูฝนเพราะจะช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการรดน้ำ หลังจากปลูกเสร็จแล้วในระยะแรกควรรดน้ำอย่างน้อย 1 ครั้ง ต่อ 1 สัปดาห์

การดูแลรักษาต้นแคนา

ในส่วนของการดูแลรักษาต้นแคนา เป็นต้นไม้ที่สามารถทนทานต่อสภาพอากาศได้ดี ดูแลง่าย แนะนำให้พรวนดิน ใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก การใส่ปุ๋ยควรโรยใส่ที่บริเวณโคนต้นปริมาณ 1-2 ช้อนโต๊ะ และกำจัดวัชพืชบริเวณรอบๆ เพราะวัชพืชอาจส่งผลทำให้ต้นแคนาเจริญเติบโตได้ช้า และพรวนดินรอบกระถางหรือแปลงปลูก ในรัศมีประมาณ 1 เมตร ควรพรวนดินปีละ 2 ครั้ง หลังจากปลูกต้นแคนาเสร็จแล้ว ข้อควรระวังอีกอย่างหนึ่งก็คือ อันตรายจากสัตว์เลี้ยงหรือยางพาราต่างๆ วิธีการป้องกันอาจสร้างแนวรั้วหรือแนวกั้น อย่างไรก็ตาม การปลูกต้นไม้ให้สามารถเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็วนั้น ไม่ว่าจะเป็นตนไม้ชนิดใดตาม จะต้องมีการเอาใจใส่ดูแลหรือบำรุงรักษาจากผู้ที่ถูกมากพอสมควร

ต้นแคนา สามารถหาซื้อได้จากร้านขายพันธุ์ไม้ทั่วไป อีกทั้งยังมีราคาที่ถูก สำหรับราคาจำหน่ายกล้าพันธุ์ต้นเล็กนั้น จะอยู่ที่ราคาประมาณ 20-50 บาทต่อต้นเท่านั้น แต่หากเป็นต้นแคนาที่มีความสูงประมาณ 4-5 เมตร จะมีราคาจำหน่ายหลักพันขึ้นไปต่อต้น 

แคนาหรือแคป่า ยังขึ้นชื่อว่าเป็นผักป่า สามารถนำมารับประทานเป็นอาหาร หรือต้มจิ้มน้ำพริกได้ อีกทั้งยังเป็นไม้สมุนไพรที่สามารถรักษาโรคได้หลากหลายอาการ นอกจากนั้นยังนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ สร้างความสวยงาม ความร่มรื่น ที่สำคัญยังเป็นไม้มงคล ที่เกี่ยวข้องกับความเชื่อของคนไทย ปัจจุบันแคนา นิยมปลูกตามสถานที่ต่างๆ นอกจากบริเวณบ้านเรือน หรือตามท้องไร่ทุ่งนาแล้ว ยังนิยมปลูกในสถานที่ราชการหรือปั๊มน้ำมันต่างๆ อีกด้วย  ดอกแคนาในบางพื้นที่ นิยมปลูกไว้ เพื่อรับประทานคู่กับอาหารชนิดอื่นๆ เช่น ซุปหน่อไม้ ลาบ ก้อย เป็นต้น ไม่ว่าจะนำมาลวกจิ้มน้ำพริกหรือรับประทานแบบสดๆ ก็อร่อยไม่แพ้กัน รสชาติของดอกแคนาจะมีความขมเล็กน้อย เมื่อนำไปต้มจิ้มน้ำพริกแนะนำว่าไม่ควรต้มนานเกินไปเพราะอาจทำให้ดอกยุ้ยเปื่อยและทานไม่อร่อยได้ 

ทั้งหมดนี้ ก็คือ เรื่องราวที่น่าสนใจเกี่ยวกับต้นแคนาหรือป่า พร้อมทั้งข้อมูลที่สำคัญต่างๆ แคนาเป็นต้นไม้ ที่สร้างประโยชน์ได้อย่างหลากหลายอีกทั้งยังสามารถนำมารับประทานเป็นอาหารและมีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพรช่วยรักษาโรคได้หลากหลายอาการ เท่านั้นยังไม่พอยังขึ้นชื่อว่าเป็นต้นไม้มงคลตามความเชื่อของคนไทย หากปลูกไว้จะนำมาซึ่งความเป็นสิริมงคลในชีวิต ช่วยให้กิจการ หรือทำมาค้าขายเจริญรุ่งเรือง จึงไม่แปลกใจเลยว่าทำไมในปัจจุบันต้นแคนา จึงได้รับความนิยมในการปลูก ยิ่งหากมีการปลูกและการดูแลรักษาอย่างถูกต้อง ถูกวิธี ยิ่งทำให้ต้นแคนา หรือแคป่า สามารถเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็ว สร้างร่มเงา ให้ความร่มรื่น มองดูแล้วเกิดความสบายตา

ที่มา

https://www.phargarden.com