ต้นตีนตุ๊กแก ภาษาอังกฤษ : Creeping Fig, Climbing Fig, Creeping Rubber Fig
ต้นตีนตุ๊กแก ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ficus pumila L.
วงศ์ : Moraceae
ชื่อเรียกอื่น ๆ : ตีนตุ๊กแกเกาะผนัง, มะเดื่อเถา, ลิ้นเสือ
ต้นตีนตุ๊กแก จัดเป็นไม้เลื้อยอีกหนึ่งชนิดที่คนนิยมนำมาปลูกเพื่อประดับบ้าน โดยมีถิ่นกำเนิดในภูมิภาคเอเชียตะวันออก ได้แก่ จีน ญี่ปุ่น เวียดนาม และแพร่กระจายในพื้นที่บางส่วนของภาคตะวันออกเฉียงใต้และตอนกลางของสหรัฐอเมริกา ซึ่งจะอยู่ในโซนเขตร้อนเป็นหลัก เป็นไม้ล้มลุกหรือเป็นวัชพืชชนิดหนึ่งที่สามารถทนต่ออากาศที่มีความแห้งแล้งได้เป็นอย่างดี โดยช่วงอายุนั้นอาจมีอายุเพียงฤดูหนาว แต่สามารถเจริญเติบโตได้ถึง 5 ปี หรือมากกว่านั้น สำหรับประเทศไทยในปัจจุบันสามารถพบได้แทบทุกพื้นที่ของประเทศ
ที่มาของชื่อต้นตีนตุ๊กแก
ต้นตีนตุ๊กแกในลักษณะทั่วไปนั้นจะเป็นพืชที่มีลำต้นเถา มีรากขนาดเล็กที่แตกออกตามข้อเพื่อยึดเกาะและดูดซึมอาหาร ถือเป็นไม้เลื้อยอีกหนึ่งชนิดที่หลายคนนิยมนำมาปลูกเพื่อประดับบ้าน ซึ่งจะช่วยสร้างความร่มรื่นและเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับตัวบ้าน หรือตามรั้วบ้านได้ดี อีกทั้งใบของต้นตีนตุ๊กแกนั้นก็มีลักษณะคล้ายกับตีนตุ๊กแกที่คอยเกาะตามผนังหรือรั้วเพื่อเลื้อยเจริญเติบโตขึ้น จึงทำให้เป็นที่มาของชื่อพรรณไม้ชนิดนี้ว่า “ต้นตีนตุ๊กแก” นั่นเอง
ควรปลูกบริเวณใดของบ้าน
ต้นตีนตุ๊กแกเป็นไม้เลื้อยที่สามารถโตได้อย่างรวดเร็ว หากจะนำมาปลูกไว้ในบริเวณบ้านควรปลูกใกล้กับผนังหรือรั้วบ้าน เพราะเมื่อต้นตีนตุ๊กแกโตเต็มที่แล้วจะเลื้อยและขยายออกเป็นวงกว้าง ซึ่งอาจใช้เวลาประมาณ 3-5 ปี ถึงจะเลื้อยและขยายออกอย่างกว้างขวาง และถ้าหากต้นโตขึ้นแล้วกังวลว่าจะทำให้บ้านดูรกจนทำให้สัตว์มีพิษเข้ามาอาศัยอยู่ก็สามารถตัดแต่งให้ดูสบายตาตามที่ต้องการได้
ลักษณะของต้นตีนตุ๊กแก
- ลักษณะของลำต้น ลำต้นของต้นตีนตุ๊กแกจะเลื้อยไปตามดิน หรือเลื้อยขึ้นตามผนังเพื่อหาที่ยึดเกาะและเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ หรือเรียกว่าลำต้นเถา โดยมีความสูงประมาณ 30-50 เซนติเมตร ในส่วนของข้อนั้นจะมีรากออกมากับลำต้น มีขนยาวสีขาวขึ้นปกคลุม ลำต้นมีขนาดเล็ก แตกแขนงออกเล็กน้อย
- ใบ ต้นตีนตุ๊กแกจะมีใบลักษณะคล้ายกับรูปหัวใจ และมีปุ่มเล็ก ๆ ที่มีลักษณะคล้ายกับตีนตุ๊กแกที่คอยเกาะตามผนังหรือรั้วเพื่อเลื้อยเจริญเติบโต ใบเป็นรูปรีหรือรูปไข่ ปลายใบแหลม ผิวใบหยาบ สากมือ ใบอ่อนมีสีน้ำตาลแดง เมื่อแก่จะกลายเป็นสีเขียวเข้ม มีรากตามข้อใบใช้เกาะผนัง
- ดอก ต้นตีนตุ๊กแกจะมีดอกที่มีลักษณะเล็ก ๆ ชูเหนือลำต้น สำหรับความยาวของก้านดอกนั้นจะยาวประมาณ 10-25 เซนติเมตร ดอกมีสีขาว และมีเส้นขนเล็ก ๆ ปกคลุมอยู่
- ผล ต้นตีนตุ๊กแกจะมีผลแบบแห้งอยู่กับต้น ซึ่งจะเป็นเมล็ดอ่อน ๆ มีความยาวประมาณ 1-2 มิลลิเมตร ลักษณะของผลจะเป็นรูปรียาว สีดำ โดยมีขนขึ้นปกคลุมไปทั่ว
- เมล็ด ภายในผลตีนตุ๊กแกจะมีเมล็ดอยู่ผลละ 1 เมล็ด โดยเมล็ดเป็นสีน้ำตาล และมีปลายขนเป็นเส้นเล็กที่เมื่อเวลาลมพัดผ่านแล้วจะช่วยให้สามารถลอยไปตามสายลมไม่ให้ร่วงหล่นลงมาได้ และเมล็ดนี้ก็สามารถนำไปเพาะขยายพันธุ์ต้นตีนตุ๊กแกได้อีกด้วย
สายพันธุ์ที่ได้รับความนิยม
นอกเหนือจากต้นตีนตุ๊กแกใบเขียวที่กล่าวมาข้างต้น ซึ่งสามารถพบได้ทั่วไปและมีคนจำนวนมากนิยมนำไปปลูกประดับบริเวณผนังหรือรั้วบ้านแล้ว ก็ยังมีอีกหนึ่งสายพันธุ์ที่หลายคนให้ความสนใจไม่แพ้กัน นั่นก็คือ “ต้นตีนตุ๊กแกด่าง
ต้นตีนตุ๊กแกด่าง (Variegated Creeping fig)
มีถิ่นกำเนิดในออสเตรเลียและทวีปเอเชีย ซึ่งถือเป็นไม้เลื้อยอีกหนึ่งชนิดที่ได้รับความนิยม ต้นจะแตกกิ่งก้านแน่น โดยสามารถทอดเลื้อยยาวได้ถึง 2-5 เมตร ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ มีลักษณะเป็นรูปไข่แกมรูปรี มีความกว้าง 1.5-2 เซนติเมตร และยาว 2-2.5 เซนติเมตร ปลายใบมน โคนใบเว้า ขอบใบหยักไม่เป็นระเบียบ ใบหนา สีเขียวเข้ม และด่างสีขาวอมเหลืองบริเวณขอบใบ ผิวใบสาก ส่วนดอกจะออกเป็นช่อกระจุก โดยจะออกตามซอกใบ ดอกย่อยมี 8-20 ดอก กลีบเลี้ยงมีสีเขียว กลีบดอกมีสีขาว โคนกลีบจะเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยก 5 แฉก ก้านช่อดอกมีความยาว 10-30 เซนติเมตร ซึ่งจะออกดอกตลอดทั้งปี ผลสดมีเนื้อ โดยมีลักษณะเป็นรูปทรงกลมหรือรูปไข่ และเมื่อแก่แล้วจะกลายเป็นสีม่วงดำ สำหรับต้นตีนตุ๊กแกพันธุ์นี้จะชอบดินร่วนปนทราย ต้องการน้ำปานกลาง และชอบแดดรำไร
วิธีการปลูกต้นตีนตุ๊กแก
ปลูกด้วยการปักชำ
– ขั้นตอนแรกให้เตรียมกระถางที่จะใช้เพาะต้นตีนตุ๊กแก และตัดกิ่งต้นตีนตุ๊กแกที่จะนำมาปักชำเตรียมไว้
– ใส่ดินลงในกระถาง และนำกิ่งต้นตีนตุ๊กแกที่เตรียมไว้มาปักลงดินให้มั่นคง
– รดน้ำให้ชุ่ม จากนั้นนำไปวางในที่ร่ม รอให้ต้นโตสักระยะถึงจะสามารถย้ายไปปลูกลงในบริเวณที่ใกล้กับผนังหรือรั้วบ้านได้ (การปลูกต้นตีนตุ๊กแกควรปลูกให้ติดกำแพงหรือสิ่งที่ต้องการให้ต้นตีนตุ๊กแกเลื้อย)
– ขั้นตอนการปลูกลงในบริเวณที่ใกล้กับผนัง กำแพง หรือรั้วบ้าน ให้ปลูกแต่ละต้นให้ห่างกันประมาณ 50 เซนติเมตร หลังจากปลูกเสร็จแล้วให้รดน้ำวันละครั้ง และควรให้ปุ๋ยบำรุงต้นตีนตุ๊กแกด้วย
วิธีการดูแล
- แสงแดด ต้นตีนตุ๊กแกเป็นไม้เลื้อยที่ชอบแสงแดด โดยแสงแดดที่ชอบนั้นจะเป็นแสงแดดจัด แต่ก็ต้องหมั่นรดน้ำอยู่สม่ำเสมอ เพราะต้นตีนตุ๊กแกเป็นไม้เลื้อยที่ชอบน้ำ หลังจากปลูกใหม่ ๆ ควรไว้ในที่ร่มก่อน
- น้ำ สำหรับการให้น้ำกับต้นตีนตุ๊กแกนั้นควรให้น้ำแค่วันละ 1 ครั้ง ก็ถือว่าเพียงพอแล้ว ไม่จำเป็นต้องให้น้ำบ่อยมากเกินไป แต่ถ้าสังเกตเห็นว่าต้นเริ่มแห้งก็ควรรดน้ำเพิ่ม ซึ่งการให้น้ำในส่วนของโคนต้นนั้นอาจให้วันละ 1 ครั้ง แต่ในส่วนของใบอาจให้โดยการฉีดพ่นเป็นละอองน้ำอยู่บ่อย ๆ เพื่อไม่ให้ใบแห้งจนเกินไป แต่ถ้าเป็นช่วงฤดูฝนแล้วฝนตกบ่อยอยู่แล้วก็ควรหยุดการให้น้ำสักระยะ
- ดิน ต้นตีนตุ๊กแกจะเจริญเติบโตได้ดีในดินที่มีความร่วนซุยหรือดินปนทราย ดังนั้นควรปลูกต้นตีนตุ๊กแกในดินร่วนซุยหรือดินปนทรายจะทำให้ต้นเจริญเติบโตได้ดีขึ้น และดินนั้นจะต้องสามารถระบายน้ำได้เป็นอย่างดีด้วย
- ปุ๋ย หลังจากปลูกต้นตีนตุ๊กแกควรใส่ปุ๋ยเพื่อบำรุงให้ต้นตีนตุ๊กแกเจริญเติบโตดี โดยปุ๋ยที่ใช้ควรจะเป็นปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกจึงจะเหมาะสมที่สุด
- ตัดแต่งกิ่งใบ เมื่อผ่านไปสักระยะต้นตีนตุ๊กแกจะเริ่มมีขนาดที่ยาวมากขึ้น ใบก็จะเริ่มเกาะกันเป็นพุ่มหนา ทำให้มองดูแล้วไม่สบายตา และความรกนี้อาจทำให้สัตว์มีพิษเข้ามาอาศัยอยู่ได้ ดังนั้นเมื่อต้นตีนตุ๊กแกมีอายุได้ 3-5 ปี ควรเริ่มตัดแต่งกิ่งใบ เพื่อเพิ่มความสวยงามให้กับลำต้นและใบไม่ให้หนาจนเกินไป ทั้งนี้จะช่วยให้บริเวณที่ปลูกนั้นไม่ดูรกจนเกินไปด้วย
ประโยชน์และสรรพคุณต่าง ๆ
- สามารถปลูกต้นตีนตุ๊กแกเป็นไม้ประดับบริเวณผนัง กำแพง หรือรั้วบ้านได้ ซึ่งนอกจากจะช่วยทำให้บ้านดูสวยงามขึ้นแล้ว ยังเป็นการเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้บ้านดูร่มรื่นขึ้นอีกด้วย หรือจะปลูกเป็นไม้ประดับสวนก็ได้เช่นกัน
- ต้นตีนตุ๊กแกมีส่วนช่วยในการฟอกอากาศภายในบ้านและรอบบ้านได้ดี
- ต้นตีนตุ๊กแกมีส่วนช่วยในการลดความร้อนจากแสงแดดที่ส่องเข้ามายังตัวบ้านได้ดี ซึ่งจะช่วยลดอุณหภูมิในบ้านให้มีความเย็นมากขึ้น จึงสามารถช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายด้านไฟฟ้าได้
- สามารถนำใบของต้นตีนตุ๊กแกมาบดให้ละเอียด หรือนำมาตำ เพื่อใช้พอกรักษาฝีได้ หรือจะใช้พอกเพื่อบรรเทาอาการปวดต่าง ๆ แก้อักเสบตามข้อ หรือปวดตามกระดูก ก็สามารถนำไปใช้ได้เช่นกัน
ราคาต่อต้นโดยประมาณ
ต้นตีนตุ๊กแกที่ปลูกในกระถางขนาด 3 นิ้ว ราคากระถางละ 60 บาท ส่วนกระถางขนาด 8 นิ้ว ราคากระถางละ 400 บาท ทั้งนี้ราคาของต้นตีนตุ๊กแกนั้นจะขึ้นอยู่กับขนาด รวมถึงปัจจัยด้านอื่น ๆ ด้วย ซึ่งราคาอาจจะแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสถานที่และผู้จำหน่าย
