ชื่อสามัญ หรือชื่อภาษาอังกฤษ Purple Heart, Tradescantia pallida
ชื่อวิทยาศาสตร์ Tradescantia pallida (Rose) D.R.Hunt.
ชื่อวงศ์ COMMELINACEAE
ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู เป็นพันธุ์ไม้ล้มลุกที่เลื้อยคลุมดิน อยู่ในตระกูลเดียวกันกับปลาบและผิวพเนจร มีถิ่นกำเนิดแถบภาคตะวันออกของประเทศเม็กซิโก จากนั้นแพร่เข้ามาสู่เอเชียเพื่อการปลูกเป็นไม้ประดับเช่นกันกับประเทศแถบตะวันออกของเม็กซิโก ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู มีชื่อสามัญว่า Purple Heart ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยว่า หัวใจสีม่วง นั่นเอง สาเหตุที่ตั้งชื่อ Purple Heart ในภาษาอังกฤษ หรือ หัวใจสีม่วง ในภาษาไทย สันนิษฐานว่า กลีบดอกมีลักษณะสามเหลี่ยมคล้ายรูปหัวใจและมีสีม่วง อีกทั้งทุกส่วนไม่ว่าจะเป็นลำต้น ก้านใบ แผ่นใบทั้งด้านล่างด้านบน และตัวดอก มีสีม่วงทั้งหมด ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เด่น มีความสวยงามและอ่อนช้อย ซึ่งความสวยงามของมันทำให้ปัจจุบันนิยมนำมาปลูกกันมาก นอกจากความสวยงามแล้วต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหูยังสามารถเจริญเติบโตและขยายพันธุ์ได้รวดเร็ว ที่สำคัญเลี้ยงง่ายอีกด้วย
ควรปลูกบริเวณใดของบ้าน
ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู นิยมปลูกเป็นไม้ประดับโดยจะปลูกรอบโคนไม้ใหญ่ ซอกแซกตามโขดหิน หรือคลุมผิวดิน ควรปลูกไว้กลางแจ้ง เนื่องจากต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู เป็นพืชที่ชอบแสงแดดจ้า และไม่ชอบน้ำ
ลักษณะทั่วไป
- ลำต้น หัวใจสีม่วงเป็นไม้ล้มลุก มีลำต้นกลม อาบน้ำ และเป็นข้อปล้อง เปลือกลำต้นเป็นเยื่อหุ้มบางๆ สีเขียวอมม่วง ลำต้นในระยะแรกจะตั้งตรง แต่เมื่อลำต้นยาวขึ้นจะโน้มลงดิน และเลื้อยตามดิน
- ใบ ใบหัวใจสีม่วงมีรูปหอกหรือรูปขอบขนาน ออกเยื้องตรงข้ามกันซ้าย-ขวา ตามความยาวของลำต้น แผ่นใบมีลักษณะอวบน้ำ ชูตั้งเฉียงกับลำต้น ขอบใบเรียบตรง โคนใบใหญ่ ปลายใบแหลม แผ่นใบงุ้มเข้าหากลางใบ แผ่นใบทั้งด้านล่าง และด้านบนมีสีม่วง และมีขนปกคลุมทั่วทั้งแผ่นใบ
- ดอก ดอกหัวใจสีม่วงออกเป็นดอกเดี่ยวขนาดเล็กบริเวณซอกใบที่ปลายยอด ตัวดอกประกอบด้วยกลีบดอก 3 กลีบ โคนกลีบเรียงซ้อนทับกัน กลีบดอกมีลักษณะ 3 เหลี่ยม ปลายกลีบแหลม แผ่นกลีบดอกทั้งด้านบนด้านล่างมีสีชมพูอมม่วงทั้งหมด ตรงกลางมีเกสรตัวผู้สีเหลือง 6 อัน เกสรตัวเมียสีขาว 1 อัน ทั้งนี้ หัวใจสีม่วงจะออกดอกในช่วงฤดูร้อน
วิธีการปลูก
การปลูกต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู นิยมปลูกทั้งการปลูกในกระถาง และการปลูกลงแปลงจัดสวน โดยการปลูกในกระถางสามารถปลูกด้วยกิ่งปักชำได้โดยตรง และสามารถนำไปตั้งไว้ทั้งในแปลงจัดสวน และในอาคารหรือที่ร่มได้ ส่วนการปลูกลงแปลงจะใช้วิธีการปักชำกิ่งลงแปลงได้โดยตรงเช่นกัน ทั้งแปลงปลูกหัวใจสีม่วงชนิดเดียวทั้งแปลง หรือ ปลูกใต้ต้นไม้ใหญ่หรือไม้ประดับยืนต้นชนิดอื่นที่มีลำต้นสูงกว่า ซึ่งการปลูกโดยวิธีปักชำทำได้โดยตัดกิ่งหัวใจสีม่วงให้มีความยาว 10-15 เซนติเมตร อาจตัดปลายยอดทิ้งหรือไม่ตัดก็ได้ จากนั้น ปลิดใบโคนกิ่งทิ้ง 1-2 ใบ ให้เหลือเฉพาะตัวกิ่ง แล้วค่อยปักชำปลูกลงกระถางหรือแปลงปลูก หลังปลูกปักชำ ให้รดน้ำเป็นประจำทุกวัน อย่างน้อย 1 ครั้ง/วัน และประมาณ 7-10 วัน กิ่งปักชำจะเริ่มแทงราก และเติบโตเป็นต้นใหม่ได้ และจากนั้น ค่อยรดน้ำ 3-7 วัน/ครั้ง ก็ได้เช่นกัน
การขยายพันธุ์
ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู เป็นพืชที่มีดอกแต่ไม่ค่อยติดผลหรือเมล็ดให้เห็น ดังนั้นตามธรรมชาติจึงมีการแพร่ขยายพันธุ์ด้วยการแตกหน่อ แต่การขยายพันธุ์ที่นิยมใช้จะใช้วิธีการปักชำเป็นหลัก วิธีการคือ สามารถทำได้โดยการใช้นิ้วมือดันวัสดุปลูกที่ก้นกระถางออก แล้วค่อย ๆ ดึงออกจากกระถาง ใช้มีดตัดเฉือนลงวัสดุปลูกออก ดึงใบต้นหัวใจสีม่วงหรือต้นหัวใจราหูออก ให้เลือกดึงเฉพาะใบที่เหี่ยวแห้ง ให้สังเกตที่โคนกาบใบ ที่ปล้องของลำต้น จะพบว่ามีการแตกยอดอ่อนเกิดขึ้น ซึ่งยอดอ่อนที่เกิดขึ้นนั้น จะเกิดเป็นยอดใหม่ได้ ส่วนวัสดุอุปกรณ์ในการปลูก มีทั้งหมดสามส่วน คือ อินทรีย์วัตถุ ไม่ว่าจะเป็นปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ขุยมะพร้าวและกาบมะพร้าวสับ เพื่อช่วยในการกักเก็บความชื้นและระบายน้ำได้ดี ผสมคลุกเคล้าให้เข้ากัน นำส่วนผสมทั้งสามอย่างลงในกระถางต้นไม้ รวบใบของต้นหัวใจม่วงหรือต้นหัวใจราหูเบา ๆ แล้วค่อย ๆ เติมส่วนผสมทั้งสาม โรยรอบ ๆ กระถางจนเต็ม การรดน้ำควรรดน้ำในปริมาณที่น้อย เพราะต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหูไม่ค่อยชอบน้ำ
ประโยชน์และสรรพคุณ
ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู เป็นไม้ประดับที่กำลังนิยม มีลักษณะเด่นที่ลำต้น และใบมีสีม่วงทั้งต้น นิยมปลูกในลงแปลง และลงกระถาง และยังพบรายงาน งานวิจัยด้านการใช้เพื่อฟอกอากาศ และดูดสารพิษในอาคาร พบว่า ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหูมีประสิทธิภาพในการฟอกอากาศหรือดูดสารมลพิษในอาคารได้ เช่น สาร VOCs หรือสารอินทรีย์ระเหยง่ายชนิดต่าง ๆ ที่อยู่ในอาคารได้ดีกว่าพืชชนิดอื่น ๆ นอกจากเป็นการปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับแล้ว หัวใจสีม่วงสามารถแตกหน่อ และเติบโตได้เร็ว ทำให้แพร่คลุมแปลงได้รวดเร็วเช่นกัน จึงมีประโยชน์ในการเป็นไม้คลุมดินได้อีกด้วย ต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจสีชมพูนอกจากจะมีประโยชน์ข้างต้นแล้ว ยังมีสรรพคุณด้านสมุนไพรอีกด้วย ไม่ว่าจะเป็น ลำต้นและใบ (ใช้ภายนอก) ใบนำขยำ ใช้ประคบดวงตาสำหรับแก้อาการเจ็บตา ประเทศไต้หวัน ใช้ใบต้มน้ำดื่มเพื่อช่วยการไหลเวียนโลหิต และต้านการอักเสบ และขับสารพิษออกจากร่างกาย ใบนำมาตำบด หรือ ขยำ ใช้ประคบหรือพอกบริเวณร่างกาย แก้อาการฟกช้ำดำเขียวหรือบวม ลำต้น และใบ (ต้มน้ำดื่ม) แก้อาการร้อนใน กระหายน้ำได้ ด้วยใบที่มีสีสันสวยงาม ทำให้ปัจจุบันต้นหัวใจสีม่วงหรือหัวใจราหู ขึ้นทำเนียบเป็นไม้ประดับตามสนามหญ้าหรือปลูกล้อมรอบโคนต้นไม้อื่นๆ ก็ได้ ซึ่งจะเห็นได้ถึงความสวยงามและอ่อนช้อย หากใครนำมาปลูกก็จะได้ประโยชน์สองต่อคือ ทั้งไม้ประดับและสมุนไพรอีกด้วย