เสลดพังพอน หนึ่งในพืชสมุนไพรที่คนไทยรู้จักกันมานาน ซึ่งหลายคนอาจเข้าใจว่าเป็นสมุนไพรดั้งเดิมที่พบในเมืองไทย แต่หารู้ไม่ว่า เสลดพังพอนมีถิ่นกำเนิด อันไกลโพ้นในสาธารณรัฐมอริเชียสซึ่งตั้งอยู่นอกชายฝั่งแอฟริกาในมหาสมุทรอินเดียนั่นเลยทีเดียว ซึ่งจากการติดต่อเดินทางของนักเดินเรือในอดีตทำให้ เสลดพังพอน มีการกระจายพันธุ์ไปยังบริเวณประเทศใกล้เคียง และยังมีการนำเข้ามาใช้ประโยชน์และปลูกยังดินแดงเขตร้อนต่างๆ ทั่วโลกอีกรวมถึงในประเทศไทยด้วยเช่นกัน ซึ่งสามารถพบเสลดพังพอนได้ทุกภาคของประเทศและแถมยังเติบโตได้ดีตามธรรมชาติ จนบางพื้นที่กลายเป็นวัชพืชที่ต้องกำจัดก็มี
เสลดพังพอน มีกี่ชนิด
เสลดพังพอนที่คนไทยมักเรียกกันจนชิน แท้จริงแล้วเป็นชื่อพ้องของพรรณไม้ 2 ชนิด ได้แก่ เสลดพังพอนตัวเมีย (Clinacanthus nutans (Burm.f) Lindau.) และเสลดพังพอนตัวผู้ (Barleria lupulina Lindl.) ทั้งนี้ เสลดพังพอนก็ยังมีชื่ออื่น ๆ ที่เรียกแตกต่างกันออกไป โดยเสลดพังพอนตัวผู้บ้างก็ถูกเรียกว่า พิมเสนต้น, ทองระอา, ช้องระอา, ลิ้นงูเห่า, คันชั่ง, อังกาบ, อังกาบเมืองหรือก้านชั่ง ส่วนเสลดพังพอนตัวเมียมักจะถูกเรียกว่ าพญายอ นอกจากนี้ยังอาจเรียกว่า ผักมันไก่, ผักลิ้นเขียด, พญาปล้องดำ, พญาปล้องทอง, ลิ้นมังกร, โพะโซ่จาง เป็นต้น
ซึ่งความแตกต่างจะสังเกตเห็นได้ชัดตรงที่เสลดพังพอนตัวผู้ลำต้นจะมีหนามและมีดอกเป็นสีเหลือง ส่วนเสลดพังพอนตัวเมียลำต้นจะไม่มีหนามและมีดอกเป็นสีแดงส้ม เพื่อไม่ให้เป็นการสับสนหลายๆ ตำราจึงนิยมเรียกเสลดพังพอนตัวเมียว่า “พญายอ” หรือ “พญาปล้องทอง” โดยเสลดพังพอนตัวผู้นั้นจะมีสรรพคุณทางยาอ่อนกว่าเสลดพังพอนตัวเมีย ดังนั้นตำรายาไทยจึงนิยมนำเสลดพังพอนตัวเมีย มาใช้ทำยากันมากกว่านั่นเอง
ลักษณะความแตกต่างของเสลดพังพอนตัวผู้และตัวเมีย
หลายคนคงจะสงสัยว่า หน้าตาของเจ้าต้นเสลดพังพอนตัวผู้และตัวเมียนั้นมีความคล้ายคลึงหรือแตกต่างกันอย่างไร ซึ่งวิธีการสังเกตนั้นก็ไม่ยาก เพราะต้นเสลดพังพอนตัวเมียนั้นใบจะมีสีเขียว ข้อปล้องลำต้นเป็นสีเขียวทุกส่วน ส่วนเสลดพังพอนตัวผู้ก้านใบนั้นจะมีสีเข้มกว่า และใบมีรูปทรงยาวและเล็กกว่า ลำต้นมีสีคล้ำ และมีหนาม ซึ่งมีวิธีจำได้ง่ายๆ คือ เสลดพังพอนตัวผู้จะมีหนาว ส่วนตัวเมียจะไม่มีนั่นเอง
สรรพคุณของเสลดพังพอนทั้งตัวผู้และตัวเมีย
โดยทั่วไปแล้วเสลดพังพอนทั้งตัวผู้และตัวเมีย สามารถใช้ทดแทนกันได้ โดยใบเสลดพังพอนตัวเมียจะมีรสจืดกว่าแต่ให้ฤทธิ์ในการรักษาที่มากกว่าใบของตัวผู้ที่จะมีรสขมมากแต่ฤทธิ์กลับอ่อนกว่า
ส่วนของราก
ใช้สำหรับแก้อาการตาเหลือง หน้าเหลือง เมื่อยตัว กินข้าวไม่ได้ แก้เจ็บท้อง แก้ผิดอาหาร ถอนพิษงู พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้ปวดฟัน
ใบสด
ให้ใช้ประมาณ 2-10 ใบ นำมาตำให้ละเอียดผสมกับเหล้าแล้วคั้นเอาน้ำดื่ม ส่วนกากเอามาพอกหรือทาเป็นยาแก้ลมพิษ รักษาเม็ดผื่นคันตามผิวหนัง แก้ไฟลามทุ่ง แก้ขยุ้มตีนหมา แก้โรคเริม แก้เริมบริเวณผิวหนัง งูสวัด ช่วยถอนพิษจากเม็ดตุ่มฝีดาษ รักษาโรคฝีดาษ แก้ฝีที่ฝ่ามือ แก้แผลกลาย เป็นยาถอนพิษ แก้พิษงูกัด พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย ข้อควรระวังในการใช้ใบเสลดพังพอนมาประคบที่แผลควรคำนึงถึงความสะอาดของใบเสลดพังพอนรวมถึงส่วนผสมอื่น ๆ เพราะอาจจะทำให้เกิดแผลติดเชื้อได้ อีกทั้งควรเปลี่ยนใบเสลดพังพอนที่ใช้ประคบทุกวันด้วย ซึ่งหากแผลไม่ดีขึ้นหลังการใช้ประคบ หรือแผลมีการติดเชื้อควรไปพบแพทย์โดยด่วน
สรรพคุณทางการแพทย์สมัยใหม่ของเสลดพังพอน
ผลการศึกษาทางการแพทย์สมัยใหม่ ที่มีออกมาเรื่อยๆ ต่างรายงานว่า ในเสลดพังพอนทั้งตัวผู้และตัวเมียมีการค้นพบสารที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบ โดยสารจากส่วนเหนือดินของต้นเสลดพังพอน ทั้งหมด 4 ชนิด ได้แก่ สารที่มีฤทธิ์ลดการอักเสบแบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง โดยไม่ทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร สารที่มีฤทธิ์ต้านเริมที่ สารที่มีฤทธิ์แก้อาการปวด รวมถึงสารที่มีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวานได้เป็นที่น่าพอใจ
การขยายพันธุ์เสลดพังพอน
เสลดพังพอนเป็นพืชล้มลุกที่ขึ้นง่าย และบางพื้นที่อาจขึ้นจนกลายเป็นวัชพืชด้วยความที่สามารถขยายพันธุ์ได้โดยง่าย ทั้งจากการเพาะเมล็ด และการปักชำ แต่สำหรับผู้ที่ต้องการปลูกเป็นพืชเศรษฐกิจนั้นนิยมใช้วิธีการปักชำกันมากกว่า โดยเริ่มต้นจากการเลือกกิ่งเสลดพังพอนที่มีอายุมากๆ แก่ ๆ ยาว 1-2 คืบ มาปักชำลงดินที่มีลักษณะร่วนซุย แล้วหมั่นรดน้ำทุกเช้า – จนรากงอกดีแล้วจึงค่อยย้ายลงไปปลูกในแปลง
ดินที่มีลักษณะเหมาะสมในการเติบโต ควรเป็นดินร่วนซุยที่มีความชุ่มชื้นตลอดเวลา การให้น้ำหากเป็นฤดูแล้งควรหมั่นรดน้ำทั้งเช้าและเย็นแต่หากเป็นช่วงฤดูฝนอาจมีการงดน้ำในวันที่ฝนตกได้ และควรระวังเรื่องการให้น้ำมากเกินไปโดยเฉพาะฤดูฝน เพราะถ้าหากน้ำท่วมราก เกิน 48 ชั่วโมง ต้นจะเริ่มตามโดยจะมีใบเหลืองและร่วงจนโทรมตายในที่สุด
ต้นเสลดพังพอนมักเติบโตได้ดีในที่ที่มีแดดส่องรำไร หากปลูกในที่โล่งแจ้งไม่มีที่บังแดด จนทำให้ใบได้รับแสงจัดมากเกินไปใบจะมีลักษณะแกร็นเล็กกว่าปกติได้
หวังว่าเรื่องราวทั้งหมดที่นำมาฝากกันนี้ จะทำให้คุณเข้าใจ สมุนไพรที่มีสรรพคุณถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อยและการอักเสบได้อย่างลือชื่ออย่าง เสลดพังพอน รวมถึงวิธีการสังเกตชนิดของสเลดพังพอน รวมถึงวิธีการปลูกที่เชื่อว่าทุกคนสามารถปลูกได้โดยง่ายๆ ไว้เพื่อประดับตกแต่งบ้าน รวมถึงมีประโยชน์ที่มากคุณค่าสมดั่งการครองใจสมุนไพรที่คนไทยรู้จักและนิยมปลูกกันมาช้านาน
ราคาจำหน่ายต่อต้นโดยประมาณ
ต้นเสลดพังพอนมีราคาจัดจำหน่ายอยู่ที่กระถางละ 70-100 บาท
