หนำเลี๊ยบ ไม้ยืนต้นขนาดกลางที่เป็นพืชตระกูลเดียวกันกับมะกอก ลำต้นเป็นทรงพุ่มโปร่ง มีผลเป็นช่อจะอยู่เป็นพวง ผลมีรูปทรงกระสวย หัวท้ายแหลม ผิวเปลือกจะบางและเปลือกนอกจะเรียบ เมื่อผลยังอ่อนอยู่จะมีสีเขียว และเมื่อผลสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำ ภายในผลข้างในนั้นจะมีเมล็ดแข็งอยู่ หนำเลี๊ยบเป็นผลไม้พื้นบ้านที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศจีน และปลูกกันในหลายประเทศ อีกทั้งยังมีประโยชน์และสรรพคุณทางยาหลายอย่าง นอกจากนี้ยังสามารถนำหนำเลี๊ยบไปประกอบอาหารในเมนูต่าง ๆ ได้อีกด้วย
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อภาษาอังกฤษ : Chinese Black Olive
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Canarium pimela (อยู่ในวงค์ Burseraceae)
ความเชื่อเกี่ยวกับต้นหนำเลี๊ยบ
มีความเชื่อว่าต้นหนำเลี๊ยบนั้นมีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศจีน และมีหลายคนเข้าใจผิดว่าต้นพุดดงหรือหนำเลี๊ยบเทียมนั้นก็คือต้นหนำเลี๊ยบที่มีถิ่นกำเนิดจากประเทศจีน ซึ่งจริง ๆ แล้วไม่ใช่ เพราะผลของต้นพุดดงหรือหนำเลี๊ยบเทียมนั้นจะกินไม่ได้ ส่วนผลของหนำเลี๊ยบแท้จะกินได้ ซึ่งหนำเลี๊ยบมีชื่อในภาษาจีนว่า Wu Lan (Wu ในภาษาจีน แปลว่าดำ และ Lan น่าจะแปลว่ามะกอก) เพราะหนำเลี๊ยบเป็นพืชที่อยู่ในตระกูลเดียวกันกับมะกอกนั่นเอง และญาติที่ใกล้ชิดกับหนำเลี๊ยบมากที่สุดก็น่าจะเป็นสมอจีน
ควรปลูกบริเวณใดของบ้าน
โดยทั่วไปแล้วต้นหนำเลี๊ยบนั้นเป็นพืชที่ชอบแสงแดดเป็นพิเศษ และชอบพื้นที่ที่สามารถระบายน้ำได้ดี ไม่มีน้ำขัง ดังนั้นถ้าหากจะปลูกไว้ในบริเวณบ้านควรหาพื้นที่ที่สามารถระบายน้ำได้เป็นอย่างดี และที่สำคัญต้องเป็นพื้นที่ที่แสงแดดสามารถส่องถึงตัวต้นหนำเลี๊ยบได้ด้วย
ส่วนประกอบของต้นหนำเลี๊ยบ
ลักษณะของลำต้น
หนำเลี๊ยบเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลำต้นจะเป็นทรงพุ่มโปร่งมีลักษณะกลม ๆ เนื้อไม้และเปลือกจะมีความแข็ง และมีผิวที่ขรุขระเป็นสีน้ำตาล
ใบ
ใบของหนำเลี๊ยบจะเป็นใบเดี่ยวสีเขียว ก้านใบยาวออกตรงข้ามกัน ซึ่งใบจะมีลักษณะเป็นทรงรียาว โคนมนปลายเรียวแหลมรี ขอบใบเรียบ
ดอก
ดอกของหนำเลี๊ยบนั้นจะออกดอกเป็นช่อ ซึ่งจะออกตามซอกใบและออกปลายยอดกิ่ง จะอยู่รวมกันเป็นกระจุก โดยดอกของหนำเลี๊ยบจะมีลักษณะเล็ก ๆ กลีบดอกมีสีขาว และก้านของช่อดอกนั้นจะสั้น
ผล
ผลของหนำเลี๊ยบจะออกเป็นช่อและอยู่เป็นพวงเช่นเดียวกับดอกของมัน ซึ่งมีลักษณะรูปทรงกระสวย ส่วนหัวท้ายจะแหลม ผิวเปลือกจะบาง และในส่วนของผิวเปลือกนอกนั้นจะเรียบ เมื่อผลยังอ่อนจะเป็นสีเขียว และเมื่อผลสุกจะเปลี่ยนเป็นสีม่วงดำ ภายในผลข้างในนั้นจะมีเมล็ดแข็งอยู่
สายพันธุ์ของหนำเลี๊ยบที่พบได้จากที่อื่น
Canarium pimela (Lour.) Kon.
เป็นไม้ยืนต้นในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน เติบโตตามธรรมชาติ ซึ่งจะพบได้ในเขตร้อนแอฟริกา และทางใต้ของแอฟริกา
Canarium pimela Bl.
เป็นสายพันธุ์ที่พบได้ในเกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย
Canarium pimela Blanco
เป็นสายพันธุ์ที่พบได้ในแปซิฟิก ได้แก่ เกาะนิวกินี, เกาะโซโลมอน, เกาะชวา (รวมถึงบาวีน, Kangean) , เกาะซุนดาน้อย (เกาะซัมบา, เกาะซุมบา, เกาะโฟลเร็ซ, เกาะติมอร์) และเกาะบอร์เนียว ส่วนที่พบในเอเชีย ได้แก่ ฟิลิปปินส์ (เลย์เต, มินดาเนา) สุลาเวสี, โมลุคคัส, อินโดจีน และลาว
Canarium pimela Zoll. ex Engl.
เป็นสายพันธุ์ที่พบได้ในแปซิฟิก ได้แก่ เกาะนิวกินี, เกาะโซโลมอน, เกาะชวา (รวมถึงบาวีน, Kangean) , เกาะซุนดาน้อย (เกาะซัมบา, เกาะซุมบา, เกาะโฟลเร็ซ, เกาะติมอร์) และเกาะบอร์เนียว ส่วนที่พบในเอเชีย ได้แก่ ฟิลิปปินส์ (เลย์เต, มินดาเนา) สุลาเวสี, โมลุคคัส, อินโดจีน และลาว เช่นเดียวกับ Canarium pimela Blanco
วิธีการปลูก
- ขั้นตอนแรกนำเมล็ดของหนำเลี๊ยบมาบ่มเพาะก่อน โดยการนำภาชนะที่มีฝาปิดมา แล้วแกะเมล็ดของหนำเลี๊ยบที่แห้งแล้วอยู่ด้านในออก จากนั้นก็นำกระดาษทิชชู 2 แผ่นมาพรมน้ำให้ชื้นพอประมาณ และนำกระดาษทิชชูแผ่นแรกวางลงในภาชนะที่เราเตรียมไว้ จากนั้นก็นำเมล็ดหนำเลี๊ยบมาวางบนกระดาษทิชชูที่อยู่ในภาชนะ เสร็จแล้วก็นำกระดาษทิชชูที่พรมน้ำอีกแผ่นมาวางทับบนเมล็ดหนำเลี๊ยบที่อยู่ในภาชนะ และสุดท้ายให้ปิดฝาภาชนะแล้วนำไปเก็บไว้ในที่ชื้น รอประมาณ 1 เดือนให้รากออก
- เมื่อรากออกแล้วก็นำไปเพาะใส่ลงถุงพลาสติกได้เลย โดยแนะนำให้ใช้ดินร่วนปนทรายจะทำให้ต้นหนำเลี๊ยบเติบโตได้ดี
- รดน้ำให้ชุ่มและวางไว้ในแดดร่ม ๆ ก่อน
- เมื่อต้นหนำเลี๊ยบที่เราเพาะใส่ลงถุงพลาสติกมีการเจริญเติบโตพอสมควรแล้ว ให้นำไปปลูกลงแปลงที่ดิน โดยให้เว้นระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 6×6 เมตร หลังจากนั้นก็หมั่นรดน้ำและให้ปุ๋ยอย่างสม่ำเสมอ
วิธีการดูแล
แสง
หนำเลี๊ยบเป็นพืชที่ชอบอากาศร้อน ชอบแสงแดด ดังนั้นควรจะให้ต้นหนำเลี๊ยบโดนแสงแดดจากดวงอาทิตย์อย่างเพียงพอ จะช่วยให้ต้นหนำเลี๊ยบเจริญเติบโตได้ดี
น้ำ
นอกจากแสงแล้วต้องรดน้ำให้อย่างเพียงพอด้วย โดยให้รดน้ำเช้าเย็น แต่เมื่อต้นหนำเลี๊ยบเริ่มเจริญเติบโตอย่างเต็มที่แล้วก็เว้นการให้น้ำได้ และถ้าจะให้ดีก็ควรปลูกต้นหนำเลี๊ยบในฤดูฝน
ดิน
หนำเลี๊ยบสามารถปลูกได้ในดินทุกชนิด แต่ถ้าหากจะใช้ดินเพื่อให้หนำเลี๊ยบมีการเจริญเติบโตได้ดียิ่งขึ้น ควรจะเป็นดินร่วนปนทราย เพราะดินชนิดนี้จะทำให้เติบโตได้ดีกว่าดินอื่น ๆ และที่สำคัญต้องเป็นพื้นดินที่สามารถระบายน้ำได้เป็นอย่างดี ไม่มีน้ำแฉะจนเกินไป
ปุ๋ย
การจะปลูกต้นหนำเลี๊ยบให้มีการเจริญเติบโตได้ดีนั้น แนะนำให้ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักจากธรรมชาติ ไม่ควรใช้ปุ๋ยที่มีสารเคมี เพราะโดยปกติแล้วต้นหนำเลี๊ยบจะเติบโตได้ดีในดินร่วนปนทรายและในพื้นที่ที่ระบายน้ำได้เป็นอย่างดี ซึ่งไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมีใด ๆ เลย
ประโยชน์หรือสรรพคุณอื่น ๆ
- หนำเลี๊ยบเป็นผลไม้ที่มีวิตามินเอ ซึ่งมีส่วนช่วยในการมองเห็น และจะช่วยเพิ่มภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย ทำให้อาการเจ็บป่วยนั้นหายได้เร็วขึ้น อีกทั้งยังเสริมสร้างให้กระดูก ฟัน และเล็บแข็งแรงอีกด้วย นอกจากนี้ยังป้องกันการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร ระบบทางเดินหายใจ และระบบปัสสาวะ ช่วยบรรเทาโรคที่เกี่ยวกับไทรอยด์ และที่สำคัญจะช่วยให้ผิวและผมของเราแข็งแรงด้วย
- นอกจากวิตามินเอแล้ว หนำเลี๊ยบก็มีวิตามินซีด้วย ซึ่งมีส่วนช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความแก่ ลดการเกิดริ้วรอยแห่งวัย และเป็นตัวสร้างคอลลาเจน ซึ่งเป็นเส้นใยที่ทำหน้าที่เชื่อมเนื้อเยื่อต่าง ๆ ไว้ด้วยกัน จะช่วยให้ผิวพรรณเต่งตึง และช่วยการเปลี่ยนแปลงของเซลล์อีกด้วย
- วิตามินอีมีอยู่ในหนำเลี๊ยบ ซึ่งต้องบอกว่าวิตามินอีเป็นหนึ่งในวิตามินที่ช่วยละลายไขมันได้ดี โดยร่างกายของเรานั้นจำเป็นต้องใช้วิตามินอีเป็นส่วนประกอบของเยื่อหุ้มเซลล์ และประโยชน์ของวิตามินอีก็คือช่วยป้องกันการแตกและการอุดตันของเม็ดเลือด อีกทั้งยังช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ และป้องกันการอักเสบได้อีกด้วย
- ในผลของหนำเลี๊ยบนั้นจะมีธาตุแคลเซียมอยู่ด้วย ซึ่งจะช่วยให้กระดูกและฟันมีสุขภาพแข็งแรง ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคกระดูกเสื่อมและกระดูกหัก นอกจากนี้ยังช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่ และช่วยเผาผลาญธาตุเหล็กในร่างกายได้อีกด้วย
- ฟอสฟอรัสที่อยู่ในหนำเลี๊ยบจะช่วยในการเจริญเติบโตและซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอในร่างกาย และช่วยให้ร่างกายมีพลังงานและกระปรี้กระเปร่ามากขึ้น เนื่องจากฟอสฟอรัสนั้นมีส่วนช่วยในกระบวนการเผาผลาญไขมันและแป้ง อีกทั้งยังช่วยบรรเทาอาการปวดจากข้ออักเสบและส่งเสริมสุขภาพเหงือกและฟันอีกด้วย
- หนำเลี๊ยบมีวิตามินบี 1 ซึ่งจะช่วยในการบำรุงระบบประสาทและสมอง ช่วยเสริมสร้างการเจริญเติบโต บำรุงกล้ามเนื้อ ช่วยให้หัวใจทำงานได้อย่างปกติ อีกทั้งยังสามารถรักษาโรคงูสวัดและเหน็บชาได้ นอกจากนี้ยังช่วยบรรเทาอาการเมารถ เมาเรือ และเมาเครื่องบินได้อีกด้วย
- หนำเลี๊ยบมีวิตามินบี 2 ที่จะช่วยให้ร่างกายได้รับพลังงานจากคาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน ซึ่งจะช่วยในการเจริญเติบโต การสร้างผม เล็บ และผิวหนังให้มีสุขภาพดี นอกจากนี้ยังช่วยในการผลิตเม็ดเลือดแดง ซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และลดความรุนแรงของไมเกรนได้ด้วย
- วิตามินบี 3 หรือไนอะซินที่อยู่ในหนำเลี๊ยบมีส่วนช่วยในการสังเคราะห์ฮอร์โมนเพศ เอสโตรเจน โพรเจส-เทอโรน และเทสโทสเตอโรน เช่นเดียวกับคอร์ติโซน ไทรออกซิน และอินซูลิน ซึ่งมีประโยชน์ต่อสุขภาพในด้านการทำงานของระบบประสาทและสมอง
- หนำเลี๊ยบสามารถนำไปดองไว้รับประทานได้ และสามารถนำไปประกอบอาหารในเมนูต่าง ๆ ได้อีกด้วย
ราคาต่อต้นโดยประมาณ
โดยทั่วไปแล้วต้นหนำเลี๊ยบจะหาซื้อได้ค่อนข้างยากและมีราคาแตกต่างกันออกไป ต้นหนำเลี๊ยบที่มีขนาด 4-6 นิ้ว จะมีราคาประมาณ 250 บาท และต้นที่มีความสูง 40-55 เซนติเมตร จะมีราคาประมาณ 500 บาทขึ้นไป ซึ่งราคานั้นจะแพงขึ้นตามขนาดของต้น