คนทำอาหารบ่อย ๆ โดยเฉพาะอาหารฝรั่งคงจะคุ้นเคยกับใบเสจเป็นอย่างดี เพระเป็นเครื่องเทศสมุนไพรคู่ครัวที่นิยมนำมาปรุงอาหารต่าง ๆ มากมายทั้งประเภทอบ ปิ้งย่าง ซุป การหมักเนื้อสัตว์ต่าง ๆ มักจะมีใบเสจรวมอยู่ด้วย เพราะเป็นเครื่องเทศที่ช่วยทำให้อาหารมีกลิ่นหอมน่ากิน ช่วยดับกลิ่นคาวได้ดี นอกจากนั้น ใบเสจยังมีสรรพคุณทางยาอีกมากมายที่เป็นประโยชน์ ความหอมของใบเสจ ได้ถูกนำไปแปรรูปเป็นน้ำมันหอมระเหยและอบแห้ง เพื่อช่วยสร้างบรรยากาศอโรมาที่หอมสดชื่น ปัจจุบันคนไทยนิยมปลูกสมุนไพรฝรั่งเป็นพืชผักสวนครัวกันมากขึ้น วันนี้เราเลยจะมาแนะนำ และพาไปรู้จักกับใบเสจ สมุนไพรตะวันตก เครื่องเทศรสเยี่ยม สรรพคุณชั้นยอด ประโยชน์มากมาย
ใบเสจคืออะไร
ใบเสจ (Sage) สมุนไพรลักษณะใบแหลมเรียวคล้ายหอก ใบสีเขียวหม่น ดอกมีสีม่วงเข้ม ใช้ปรุงอาหาร และเป็นเครื่องเทศที่มีกลิ่นหอมมาก ๆ ในสมัยโบราณถือเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ มักจะใช้เชื่อมโยงกับงานพิธีกรรมด้านต่าง ๆ ต่อมาได้มีการนำใบเสจมาใช้เป็นสมุนไพรรักษาแผล ยับยั้งการลุกลามของแผล และนำมาใช้ประกอบอาหาร หมักเนื้อสัตว์เพื่อถนอมอาหาร เพราะเสจมีสรรพคุณในการบำรุงสมอง ช่วยให้ความจำดี และบำรุงร่างกายให้แข็งแรง รวมทั้งประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ที่มากมายจนมีคำกล่าวเป็นสุภาษิตยุโรปว่า ปลูกต้นเสจอยู่ในสวนแล้ว จะตายได้อย่างไรกัน และเสจในภาษาละตินยังมีความหมายว่า สุขภาพดี อีกด้วย
ในใบเสจนั้นมีสารที่มีประโยชน์มากมาย ทั้งสารกลุ่มไดเทอร์ปีน (Diterpene) ที่เป็นตัวกำหนดกลิ่นรสเฉพาะตัวของเสจ รวมทั้งกรดคาร์โนซิก (Camosic Acid) สารคาร์โนซอล (Carnosol) ที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระ และช่วยออกฤทธิ์ต้านการอักเสบ และอาจจะช่วยลดน้ำตาลในเลือดได้ รวมทั้งสารแคมเฟอร์ (Camphor) ที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยป้องกันยับยั้งเชื้อราและแบคทีเรีย นอกจากนี้ ยังมีสารประกอบอีกหลายชนิดที่ช่วยยับยั้งไวรัสบางชนิด ส่วนใหญ่แล้วจะนิยมนำใบสดและใบแห้งของใบเสจมาใช้งาน ใบสดนิยมนำมาประกอบอาหาร ใส่เป็นเครื่องเทศช่วยเพิ่มกลิ่นหอม และยังนำมาเคี้ยวเพื่อช่วยลดอาการเจ็บคอและแผลในปาก ช่วยบรรเทาอาการท้องเสีย ส่วนใบแห้งนั้นนำมาบดเป็นเครื่องเทศแบบแห้ง และยังมีการนำใบเสจไปสกัดเป็นน้ำมันหอมระเหยที่มีความหอมมาก ๆ
ลักษณะของใบเสจ
เสจจัดเป็นพันธุ์ไม้พุ่ม จัดอยู่ในวงศ์เดียวกับกะเพรา (Lamiaceae) ชื่อทางวิทยาศาสตร์คือ Salvia Officinalis มีถิ่นกำเนิดมาจากแถบยุโรป และเมดิเตอร์เรเนียน ลำต้นใส และอวบน้ำ ลำต้นแทงออกจากรากใต้ดิน แตกกิ่งก้านดกหนา ออกดอกสีม่วงที่ปลายก้านโตเต็มที่ มีความสูงประมาณ 15 – 50 เซนติเมตร ลักษณะใบยาวรี ปลายใบแหลม โคนใบกลม ใบมีความกว้างประมาณ 1 – 2 เซนติเมตร ผิวใบอ่อนจะออกสีเขียวอมเทา ใบแก่จะสีเขียวเข้ม เส้นกลางใบเป็นร่องลึก สานเป็นร่างแห ใบเสจมีความนุ่ม เมื่อเอามือขยี้จะส่งกลิ่นหอมมาก ๆ ออกมา
เคล็ดลับการปลูกต้นเสจ แบบง่าย ๆ ด้วยตัวเอง
เตรียมพื้นที่ปลูก
หยอดเมล็ดเสจใส่กระบะเพาะเมล็ด หรือกระถางเล็ก ๆ กลบหน้าด้วยดินบาง ๆ หนาประมาณ 1 เซนติเมตร แล้วรดน้ำเบา ๆ นำไปวางไว้ในที่แสงรำไร มีอากาศถ่ายเท ต้องคอยดูแลให้มีความชื้นอยู่เสมอ เมล็ดเสจจะเริ่มงอกหลังผ่านไป 14 – 21 วัน
แสงแดด
ตั้งแต่การเพาะเมล็ดโตเป็นต้นกล้าเล็ก ๆ ควรตั้งไว้ในที่แสงแดดรำไร หรือในที่ร่ม ไม่ควรให้โดนแสงแดดแรง ๆ เพราะอาจทำให้ใบไหม้เป็นขอบน้ำตาล เมื่อต้นเสจสูงประมาณ 15 เซนติเมตร หรือออกใบแท้มาประมาณ 3 – 4 คู่ สามารถย้ายปลูกลงแปลงที่เตรียมไว้ได้ และแปลงหรือโรงเรือนควรต้องมีการพรางแสงแดดเอาไว้ด้วย
ดินปลูก
ต้นเสจเติบโตได้ดีในดินปลูกที่มีความร่วนโปร่งซุย และมีธาตุอาหารสมบูรณ์ เช่น ดินหมักใบก้ามปู ดินหมักแกลบดำ ข้อสำคัญเลยคือต้องระบายน้ำดี น้ำไม่ขัง เพราะหากดินแฉะ จะทำให้รากของต้นเสจเน่าได้ง่าย ๆ
ประโยชน์และสรรพคุณของเสจ
1. ใช้เป็นยาล้างแผลและสมานแผล แก้อาการแพ้หรืออักเสบ รักษาแผลร้อนใน รักษาผิวหนังอักเสบ
2. กลิ่นหอมของใบเสจ ช่วยผ่อนคลายจากความวิตกกังวลได้ดี ช่วยให้มีสมาธิ ช่วยลดอาการกระวนกระวาย
3. แก้เจ็บคอ แก้หวัดคัดจมูก ไซนัสอักเสบ และระบบทางเดินหายใจ
4. ลดกรดในกระเพาะอาหาร ท้องอืด อาหารไม่ย่อย
5. ใช้แช่น้ำอุ่นอาบแก้กลิ่นตัว หรือแช่เท้าช่วยลดกลิ่นอับ กลิ่นไม่พึงประสงค์
6. ใช้ชงเป็นชา ช่วยปรับสมดุลในร่างกาย บำรุงร่างกาย และลดการสูญเสียของมวลกระดูก
7. คั้นเอาน้ำใช้สระผม ทำความสะอาดและบำรุงเส้นผม บำรุงหนังศีรษะ แก้ผมร่วง ช่วยขจัดรังแค และแก้ผมมัน
8. น้ำมันหอมระเหยใช้ทำเครื่องสำอาง โลชั่น ยาบำรุงผิว
9. ใช้ทำยาสีฟันและน้ำยาบ้วนปาก ช่วยให้ฟันขาวสะอาด ลดอาการอักเสบในช่องปาก ลดกลิ่นปาก
10. อุดมด้วยวิตามินเอ วิตามินบี วิตามินซี ซิลิคอน แคลเซียม ฟอสฟอรัส โซเดียม และโพแทสเซียม
การปลูกพืชผักสมุนไพรไว้กินเองนั้น เป็นทางเลือกที่ดีให้กับสุขภาพของเรา เพราะนอกจากจะได้ผักสดสะอาดแล้ว ยังไม่ต้องเสี่ยงกับสารเคมีอีกนานาชนิด ยิ่งในยุคนี้ที่โลกกำลังรณรงค์เพิ่มพื้นที่สีเขียว ช่วยรักษาสภาพแวดล้อมด้วยแล้ว ยิ่งเหมาะที่จะปลูกมาก ๆ เสจเป็นต้นไม้ที่ปลูกง่าย แต่ก็ต้องดูแลเรื่องน้ำมาก ๆ หน่อย สามารถปลูกร่วมกับสมุนไพรไทยได้สบาย ๆ แถมยังมีประโยชน์อย่างมาก ตามที่เราบอกเอาไว้ในด้านบน เป็นพืชสมุนไพรตะวันตกอีก 1 ชนิด ที่น่าปลูกไว้ติดบ้านจริง ๆ
