ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ ต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ที่คนสายมูต้องรู้จัก

ประเทศไทยเป็นเมืองพุทธที่มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง ซึ่งคนไทยให้เคารพนับถือเป็นอย่างมาก เช่น พระพุทธรูปสักการะบูชาองค์พระ หรือเทพเทวาหลายๆ องค์ เป็นต้น ยิ่งไปกว่านั้นบ้านเมืองของเรายังมีพืชชนิดหนึ่งที่นับเป็นของศักดิ์สิทธิ์อีกด้วย พืชนั้นมีชื่อเสียงเรียงนามว่า “ต้นพระเจ้าห้าพระองค์” แค่เพียงชื่อก็ทำให้เกิดความเลื่อมใสแล้วสิ งั้น kaset.today ขอเชิญชวนให้ติดตามต่อจากนี้ เพื่อจะได้ทราบถึงความศักดิ์สิทธิ์รวมถึงข้อมูลอันน่ารู้อีกมากมาย…

ต้นพระเจ้าห้าพระองค์เป็นไม้โบราณที่ในปัจจุบันเราจะหาต้นที่มีอายุเกิน 100 ปีขึ้นไปได้ยากแล้ว และยังถูกคัดเลือกให้ได้เป็นพันธุ์ไม้พิเศษที่ได้เขียนลงในหนังสือ"รุกข มรดกของแผ่นดิน ใต้รมพระบารมี" ซึ่งต้นใหญ่ๆที่มีความสูงเกิน 30 เมตรก็มักจะอยู่ในป่าทึบ มีความชุ่มชื้นสูง หรืออยู่ตามไหลเขา และด้วยชื่อของต้นไม้ชนิดนี้มีความแปลกที่ดึงดูดความสนใจของผู้พบเห็น อีกทั้งใครที่เป็นสายมูทั้งหลายต่างรู้จักต้นไม้ชนิดนี้เป็นอยากดี ว่าถ้าปลูกแล้วจะเกิดความเป็นสิริมงคลแก่ตัวเอง 

และปัจจุบันก็มีกลุ่มคนที่ไม่ใช่สายมู แต่สนใจในรูปทรงและเมล็ดแห้งที่มีลวดลายประหลาดปรากฎออกมา 5 แฉก ทำให้เกิดธุรกิจการเพาะเมล็ดต้นพระเจ้าห้าพระองค์เกิดขึ้นเรื่อยๆ เพื่อตอบโจทย์กลุ่มคนที่จะนำไปปลูกเป็นไม้ประดับ ไม้ล้อม แต่ kaset.today มีข้อมูลดีๆมากกว่านั้น ถ้าคุณเริ่มสนใจพันธุ์ไม้ชนิดนี้แล้ว งั้นเราไปอ่านกันเลย...

ข้อมูลทั่วไปของต้นพระเจ้าห้าพระองค์

ชื่อภาษาอังกฤษ : Pink Cedar

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Dracontomelon dao (Blanco) Merr. & Rolfe

วงศ์ : Ancardiaceae 

ชื่อภาษาไทย : ต้นพระเจ้าห้าพระองค์

ชื่อท้องถิ่น : กะโค โกซังกวน สะกวน (มลายู, ปัตตานี), ตะกู ตะโก แสนตาล้อม (เชียงราย) และ ยมหิน หรือกางขี้มอด (เชียงใหม่)

ตำนานต้นพระเจ้าห้าพระองค์

เราจะมาเล่าตำนานแบบสั้นๆ จำง่าย ให้กับทุกคนได้รู้ว่า ทำไมถึงเรียกว่า “พระเจ้าห้าพระองค์” เริ่มด้วย มีกาขาวคู่หนึ่ง พวกมันทำรังและอยู่ด้วยกันบนต้นไม้กันสองตัว และแล้วก็ได้ให้กำเนิดไข่ออกมา 5 ใบ วันหนึ่งทั้งคู่ได้ออกไปหาอาหารทิ้งให้ไข่ทั้ง 5 ใบอยู่ตามลำพัง และแล้วก็ได้เกิดพายุพัดรุนแรง ทำให้ไข่ทั้ง 5 ถูกพัดพาไปคนละทิศคนละทาง พอกาขาวทั้งคู่กลับมาก็เศร้าเพราะลูกของพวกมันได้หายไป กาขาวทั้งสองจึงตรอมใจตาย และไปเกิดไปเป็นเทวดา

ส่วนไข่ทั้ง 5 ใบก็ถูกเจอโดยสัตว์ 5 ชนิดได้แก่ ไก่, วัว, พญานาค, ราชสีห์, และเต่า โดยสัตว์ทั้ง 5 ก็เลี้ยงลูกกาขาวกันไป จนถึงกำหนดฟักไข่ ทั้ง 5 ใบก็ได้ฝักออกมาเป็นมนุษย์! สัตว์ทั้ง 5 ก็เลี้ยงไป จนกระทั่งทั้ง 5 คนออกบวช แล้วเข้าไปอยู่ในป่า กลายเป็นฤาษี

มีอยู่วันหนึ่งในระหว่างที่ทั้ง 5 อยู่ในป่า ต่างฝ่ายต่างมาพบกันโดยบังเอิญ มีการพูดคุยกันว่าพ่อแม่ของตนนั้นหายไปไหน และต้องการตามหาพ่อแม่กัน ฤาษีทั้ง 5 คนเมื่อบวชแล้วก็บรรลุสามารถเห็นสิ่งที่ตนอยากเห็น ฤาษีทั้ง 5 จึงเข้าญาณเพื่อสื่อจิตถึงพ่อแม่และไม่นาน พ่อแม่ที่เป็นเทวดาก็ลงมาหาฤาษีทั้ง 5 และเล่าให้ลูกๆ ฟังว่าพวกตนไม่ได้ทิ้งลูกๆ แต่พวกเขาเข้าไปในป่า แต่พอกลับมาก็ไม่พบลูก พวกเขาเสียใจมากจึงตรอมใจตายไป แล้วตอนนี้ก็ไปเกิดเป็นเทวดา

ฤาษีทั้ง 5 ต่างซาบซึ่งที่พ่อแม่คิดถึงพวกตนมากดังนั้น ฤาษีทั้ง 5 ต่างถามพ่อแม่ว่าหากพวกตนคิดถึงพ่อแม่พวกเขาควรทำอย่างไร พ่อแม่จึงให้ใยรังของนก แล้วบอกว่าหากคิดถึงก็ให้จุดใยพวกนี้ กลิ่นของใยจะทำให้พวกเขารับรู้ นั้นทำให้เกิดประเพณีที่ส่งทอดต่อกันมาอย่างประเพณีลอยโคม หรือ จุดไฟในวันลอยกระทงเพื่อส่งความคิดถึงต่อพ่อแม่ หรือคนที่ล่วงลับไปแล้ว

และหลังจากที่ฤาษีทั้ง 5 คนได้ตายไป ในชาติต่อมาทั้ง 5 คนก็ได้เกิดเป็นพระพุทธเจ้า นั้นจึงเป็นที่มาของชื่อต้นพระเจ้าห้าพระองค์ เพราะเมล็ดมีลวดลายเป็นหลุมลงไป 5 แฉก เหมือนเป็นรูปพระนั้นเอง นั้นจึงเป็นตำนานที่เกี่ยวกับศาสนาพุทธที่ทำให้ต้นไม้มีเป็นต้นไม้มงคลตลอดมา และในปัจจุบันถือได้ว่าเป็นต้นไม้หายากต้นไม้โบราณอีกด้วย อ่านถึงตรงนี้มีใครเริ่มอยากปลูกบ้างยัง

ต้นพระเจ้าห้าพระองค์คืออะไร แล้วมีต้นกำเนิดที่ใดกันแน่

ต้นพระเจ้าห้าพระองค์เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่และเป็นไม้ผลัดใบซึ่งจะผลัดใบประมาณเดือน กุมภาพันธ์ถึงมีนาคม มีความสูงประมาณ 30-40 เมตร แต่มีคนบอกว่าเคยพบเห็นต้นพระเจ้าห้าพระองค์สูงถึง 60 เมตรในประเทศไทย ส่วนต้นกำเนิดอยู่ในประเทศจีนตอนใต้และเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ โดยกระจายแพร่พันธุ์อยู่ตามลำห้วยในป่าดิบและป่าดิบชื้น ความสูงตั้งแต่ระดับน้ำทะเลปานกลางถึง 400 เมตร

ข้อมูลไม่ลับ! 

มีต้นพระเจ้าห้าพระองค์ต้นหนึ่ง ถือเป็นพันธุ์ไม้ที่ใหญ่ที่สุดในภาคตะวันออกของไทย ตั้งอยู่ใน อุทยานต้นไม้ใหญ่ พระเจ้าห้าพระองค์ ป่าชุมชนบ้านใหญ่ อ.บ่อทอง จังหวัดชลบุรี เชื่อว่ามีอายุกว่า 500 ปีเลยที่เดี่ยว

ส่วนประกอบของต้นพระเจ้าห้าพระองค์

• ลำต้น

ต้นไม้ตัวนี้เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบที่มีขนาดใหญ่และจัดเป็นไม้โตเร็ว เมื่อโตเต็มที่จะมีความสูงประมาณ 20-40 เมตร บางต้นอาจจะสูงถึง 60 เมตร การเจริญเติบโตมีการเพิ่มความสูงในระหว่างปีถึง 1.5-3 เมตร เลยทีเดียว ลักษณะตั้งตรง เรือนยอดค่อนข้างกลมหรือรูปไข่ โคนต้นเป็นแบบพูพอน เปลือกต้นมีสีน้ำตาลแดงหรือสีเทาอมน้ำตาล ซึ่งค่อนข้างจะเรียบหรือบางครั้งหลุดออกเป็นแผ่นๆ

• ใบ

เป็นใบประกอบแบบขนนก รูปรีกว้าง ส่วนปลายใบเป็นติ่งแหลม โคนใบเบี้ยว หลังใบค่อนข้างเกลี้ยง ท้องใบมีขนนุ่มๆ ขอบใบเรียบหรือบางทีก็เป็นคลื่น มีเส้นร่างแหชัดเจน และมีลักษณะเรียงตรงกันข้ามหรือเยื้องกันเล็กน้อย มีใบย่อยประมาณ 6-9 คู่

• ดอก

จะออกเป็นลักษณะช่อแยกแขนงตามปลายกิ่งและซอกใบ ขนาดช่อจะกว้างประมาณ 6-8 เซนติเมตร ยาว 15-25 เซนติเมตร มีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ ปลายกลีบจะม้วนออกด้านนอก สีของดอกจะมีสีขาวอมเหลืองและมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกจะออกช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ถึง พฤษภาคม

• ผล

ผลสดจะมีรูปทรงกลมสีเขียว เมื่อผลแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองจนเป็นสีน้ำตาลเข้ม มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4-5 เซนติเมตร ผลจะแข็งๆ มีลักษณะ 5 พู แต่ละพูจะมีรอย 5 รอย คล้ายกับรูปพระ 5 องค์ เรียงรอบผล และภายในเปลือกจะมีเนื้อที่สามารถกินได้ และมักจะเป็นอาหารของกระรอกป่าด่อนที่จะได้เติบโต

เราสามารถขยายพันธุ์ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ได้ยังไง

การขยายพันธุ์ทำได้ด้วย การเพาะเมล็ด วิธีการ คือ เลือกเมล็ดจากแหล่งที่ต้นไม้ขึ้น ในช่วงเดือนเมษายน ถึง พฤษภาคม (ฤดูร้อน) ของทุกปี โดยให้นำเมล็ดที่แก่จัดไปลวกด้วยกรดกำมะถัน 30 นาที แล้วล้างน้ำไหลและแช่น้ำต่ออีก 12 ชั่วโมง จากนั้น ใช้เมล็ดเพาะชำให้เป็นกล้า ก่อนจะย้ายไปลงปลูก

ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ ชอบดินที่มีผิวลึกและดินควรจะมีความเป็นกรดอ่อนๆ ดินที่เหมาะสมเป็นดินร่วนปนดินเหนียว ต้นไม้ชนิดนี้ค่อนข้างจะชอบน้ำ ฉะนั้นควรรดน้ำให้สม่ำเสมอ

สรรพคุณและประโยชน์ที่ต้องรู้ของต้นพระเจ้าห้าพระองค์

เรามาต่อกันที่สรรพคุณทางยาและประโยชน์ของต้นพระเจ้าห้าพระองค์ที่สามารถประยุกต์ในด้านต่างๆกันดีกว่า เพาะเราเชื่อว่าพันธุ์ไม้ชนิดนี้ไม่ได้มีดีแค่รูปร่างที่แปลกและสวยงาม แต่ด้านยาและงานก่อสร้างก็ไม่เป็นรองพันธุ์ไม้ชนิดอื่นเหมือนกัน ไปอ่านกันเลย

• ส่วน เปลือก สามารถใช้เป็นยารักษาโรคบิด แก้ไข้ แก้ปวดท้อง
• ส่วน ยาง ช่วยสมานแผล ทำให้แผลแห้งเร็ว
• ส่วน ผล เนื้อเมล็ดสามารถรับประทานได้ และ ผลแห้ง สามารถใช้แก้โรคหิด โดยเอาผลแห้งฝนกับหินลับมีดหรือหินฝนยาสมุนไพร แล้วผสมกับน้ำให้ข้น จากนั้นเอาไปทาบริเวณที่เป็นหิด หรือบริเวณที่มีผดผื่นคันชนิดเรื้อรัง เมื่อทาบ่อยๆ อาการจะทุเลาลงและหายในที่สุด ผลแห้งยังสามารถแก้พิษสัตว์ต่อยได้ด้วย
• ส่วน ไม้ สามารถนำไปทำไม้แบบที่ใช้ในการก่อสร้าง ทำไม้อัดชั้นใน ใช้มุงหลังคา และใช้ทำเฟอร์นิเจอร์ตกแต่งภายใน โดยเป็นไม้เนื้ออ่อนนั้นทำให้เหมาะทำเป็นไม้ที่ใช้ตกแต่ง
• ส่วน ต้น ปลูกเป็นไม้ยืนต้น เพื่อให้ร่มเงา และเพื่องานตกแต่งภูมิทัศน์ เนื่องจากใบอ่อนมีสีสวย ดอกก็ดูสวยงามแปลกตาดี

ความเชื่อของต้นพระเจ้าห้าพระองค์ ที่สายมูไม่ควรพลาด

นอกจากสรรพคุณและประโยชน์ต่างๆ แล้ว คนโบราณยังมี ความเชื่อเกี่ยวกับต้นพระเจ้าห้าพระองค์ ว่าเป็นไม้สิริมงคล ใบ ดอก และผล ใช้ประกอบในพิธีกรรมสำคัญๆ แล้วก็เชื่อว่ามีเทพเทวาสถิตอยู่ เพื่อคอยปกปักรักษาให้ทั้งคนและสัตว์ไม่ทำร้ายซึ่งกันและกัน ให้มีเมตตาช่วยเหลือกัน ให้รู้จักรักษาความดีต่อกัน รู้จักรักพวกพ้องและถิ่นกำเนิด ยามเดินทางไกลก็จะช่วยคุ้มครองให้แคล้วคลาดปลอดภัย เมื่อปลูกไว้ในบ้านจะทำให้บ้านเรือนอยู่เย็นเป็นสุข คนในบ้านรักใคร่กันไม่มีทะเลาะเบาะแว้ง ความรักมั่นคง และคิดสิ่งใดก็จะสมปรารถนา

ในส่วนของ เมล็ด ได้มีการนำเมล็ดของต้นพระเจ้าห้าพระองค์ไปทำเป็นเครื่องรางของขลังคู่กับคาถาพระเจ้าห้าพระองค์ ซึ่งเมื่อบริกรรมคาถาแล้วจะเสมือนมีพระเจ้าห้าพระองค์สถิตย์อยู่ที่ แขนซ้าย แขนขวา ขาซ้าย ขาขวา และกระหม่อม

สำหรับ ผล ก็ถือเป็นของขลังที่มีพุทธคุณด้านเมตตามหานิยม มหาเสน่ห์ ส่งเสริมความเจริญรุ่งเรืองในหน้าที่การงาน ช่วยให้มีโชคมีลาภ โภคทรัพย์อุดมสมบูรณ์ เสริมสิริมงคล ขจัดความชั่วร้ายนานา และถ้านำไปเข้าพิธีปลุกเสกก็จะช่วยเพิ่มอิทธิฤทธิ์ในด้านอยู่ยงคงกระพัน ต่างๆ เหล่านี้ล้วนเป็นของดีที่คนโบราณมักจะมีไว้ติดบ้าน ติดตัว ติดกิจการร้านค้าเสมอๆ โห! อ่านถึงตรงนี้แล้ว พวกเราก็เริ่มอยากที่จะมีเมล็ดของต้นพระเจ้าห้าพระองค์ไว้ในครอบครองกันแล้วใช่ไหม

ทำไมต้นพระเจ้าห้าพระองค์ถึงเข้าไปอยู่ใน หนังสือ “รุกข”

ก่อนอื่นเราต้องมาทำความเข้าใจกันก่อนว่า รุกข คืออะไร รุกข เป็นคำหนึ่งที่ปรากฎในหนังสือ “รุกข มรดกของแผ่นดิน ใต้ร่มพระบารมี” เป็นหนังสือที่รวบรวบรายชื่อต้นไม้สำคัญของชาติ ซึ่งถูกคัดเลือกจาก 500 รายชื่อทั่วประเทศมาให้เหลือ 65 ชื่อ เพื่อนำมาประกาศเป็นต้นไม้ที่สำคัญของแผ่นดิน โดยหนังสือเล่มนี้ถูกทำขึ้นมาเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร 28 กรกฎาคม 2560 โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) กระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) ร่วมกับ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงศึกษาธิการ นักวิชาการ และสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัด ได้รวบรวมข้อมูลต้นไม้เหล่านี้ ซึ่งต้นไม้ทั้ง 65 รายชื่อมีเกณฑ์การคัดเลือกได้ 5 ประการ คือ

1. มีขนาดใหญ่ อายุประมาณ 100 ปี ขึ้นไป
2. มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ มีตำนานหรือเรื่องเล่าประกอบ
3. อยู่ในพื้นที่ที่มีความสำคัญทางวัฒนธรรมหรือสถานที่สำคัญต่างๆ
4. มีความสอดคล้องกับระบบนิเวศพื้นฐาน
5. เป็นต้นไม้หายากหรือใกล้สูญพันธุ์

ปัจจัยทั้งหมดที่กล่าวมาสามารถรวมอยู่ในต้น “พระเจ้าห้าพระองค์” เพราะต้นไม้ชนิดนี้สามารถมีอายุเกิน 100-200 ปีได้ มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับกาขาวหรือกาเผือก เป็นต้นไม้ที่มีเรื่องราววัฒนธรรมที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา และต้นไม้ชนิดนี้สามารถบ่งบอกความอุดมสมบูรณ์ของป่าแถบนั้นได้ เพราะต้นพระเจ้าห้าพระองค์เป็นไม้ในป่าที่ต้องมีความชุ่มชื่นสูง อยู่ตามไหล่เขา หรือพื้นที่ที่มีระบบนิเวศที่มีต้นไม้หลายสายพันธุ์ และในปัจจุบันต้นพระเจ้าห้าพระองค์ถือได้ว่าเป็นต้นไม้หายาก และทุกคนอาจจะสงสัยว่าการขยายพันธุ์ในป่ามันไม่สามารถทำได้หรอ และจากที่เราได้ไปศึกษาก็พบว่า มีสัตว์ชนิดหนึ่งที่ไปหยุดยั้ยการเจริญเติบโตของเมล็ดนั้นคือ “กระรอก” เพราะเนื้อภายในเปลือกของเมล็ดพระเจ้าห้าพระองค์เป็นของอร่อยสำหรับเจ้ากระรอกน้อย พวกมันเลยชอบแทะชอบกัดจนเมล็ดเกิดความเสียหายจนไม่สามารถงอกได้ นั้นจึงเป็นเหตุผลที่ว่าทำไมการขยายพันธุ์เองตามธรรมชาติของต้นพระเจ้าห้าพระองค์ถึงได้ยากลำบาก

แล้วเนื่องจากในปัจจุบัน ต้นพระเจ้าห้าพระองค์ ตามธรรมชาติชักหายากจนเกือบจะสูญพันธุ์จึงมีหน่วยงานและผู้ที่เป็นห่วงพืชชนิดนี้ได้ทำการอนุรักษ์รวมถึงเพาะพันธุ์ โดยเริ่มต้นในกลุ่มเล็กๆ กระทั่งมีผู้สนใจอย่างแพร่หลายมากขึ้น ด้วยความที่เป็นไม้เติบโตเร็วเลยได้กลายเป็นพืชเศรษฐกิจทำรายได้ให้ผู้ประกอบการดีไม่น้อย หากใครมีความสนใจหรือชื่นชอบ ไม่ว่าจะทางด้านอนุรักษ์ ด้านความศักดิ์สิทธิ์ หรือด้านธุรกิจ ก็อย่าได้รีรอในการนำพืชชนิดนี้ไปไว้คู่บ้านเรือน เพื่อความเป็นสิริมงคลและอาจจะสามารถต่อยอดให้ความมั่นคงแก่ชีวิตได้ด้วย

และทาง kaset.today ก็ยังมีบทความดีๆเกี่ยวกับพันธุ์ไม้อีกมากที่เป็นทั้งไม้หอม ไม้ประดับ แถมด้วยความมงคลแบบ ปังปุเย้! ที่คุณได้ศึกษาและลองไปปลูกแล้วชีวิตคุณอาจจะเปลี่ยนไป

แหล่งอ้างอิง

ส่วนเพาะชํากล้าไม้ สํานักส่งเสริมการปลูกป่า

ส่วนวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้

อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง

ตำนานแม่กาเผือก ต้นกำเนิดพระพุทธเจ้า 5 พระองค์

โครงการนักพฤกษศาสตร์น้อย – สาธิตจุฬาฯประถม