มหาเฮง ต้นไม้อรรถประโยชน์ เป็นทั้งไม้มงคลลูกสวยกินได้น่าปลูก

ต้นมหาเฮง (Christmas Berry, Coral Berry) หรือ ต้นตาเป็ดตาไก่ พันธุ์ไม้ขนาดกเล็กถึงกลางมีชื่อมงคล เหมาะกับการนำไปปลูกในบ้าน เพิ่มสีสันและความสดชื่นให้กับบรรยากาศภายในบ้าน ในต่างประเทศมักจะมีการประยุกต์ใช้ “ต้นมหาเฮง” แทนการใช้ต้นสนในวันคริสต์มาสในบางแห่ง ซึ่งเหตุผลเพราะอะไร เราเชื่อว่าถ้าคุณได้เรียนรู้เกี่ยวกัลลักษณะเด่นของต้นไม้ต้นนี้แล้วคุณก็จะถึงบางอ้อเลยทีเดียว และต้นมหาเฮงก็ไม่ได้มีดีแค่ชื่อมงคลและมีผลสีสวย แต่มีจุดเด่นอีกหลายอย่างที่จพต้องทำให้คุณเสียเงินซื้อต้นมหาเฮงมาปลูกอย่างแน่นอน

อย่างที่เรารู้กันว่าชื่อต้นไม้ที่มีชื่อว่า "มหาเฮง" ถ้าคุณไปค้นหาใน google ก็จะเห็นว่ามันมีต้นไม้ที่มีชื่อเหมือนกัน 2 แบบ ซึ่งแบบแรกจะมีลักษณะใบซ้อน ๆ กัน ตั้งทรงเป็นทรงสูง และมีดอกสีขาวซึ่งก็กำลังเป็นที่นิยมเหมือนกัน และเป็นต้นที่คุณควรปลูกเช่นกัน

แต่...ต้นไม้ที่มีชื่อมหาเฮงอีกต้น ที่เรากำลังจะพาคุณไปทำความรู้จักกันในวันนี้ มันมีความ "มหาเฮง x 2" เลยทีเดียว ไม่เพียงแค่คุณจะได้มองความสวยงามของดอก ใบ และผล ของมันแล้ว คุณยังสามารถสัมผัสรสชาติของผลไม้ที่มีความหวาน และประโยชน์อีกมากมายของมหาเฮงต้นนี้ Kaset today ก็อยากให้คุณคนเปิดใจกับพันธุ์ไม้ชนิดนี้ เพราะถ้ามันไม่ดีจริง เราจะไม่เอามาให้คุณลองแน่นอน

ข้อมูลทั่วไปต้นมหาเฮง

ชื่อภาษาไทย : มหาเฮง, ต้นตาเป็ดตาไก่

ชื่อภาษาท้องถิ่น : มหาเฮง (ชื่อทางการค้า) ก้างปลาดง ตับปลา ลังกาสา (เชียงใหม่) / จ้ำเครือ (ลำปาง) / ลังกาสาขาว (ตราด) / ตีนจำโคก (เลย) / ประดงนกกด (สุราษฏร์ธานี) / ตาเป็ดหิน (ชุมพร) / มาตาอาแย (มลายู-ยะลา) / ตาไก่ใบกว้าง ตีนเป็ด ตาเป็ดเขา และตุ้มลงเดี๋ยง

ชื่อภาษาอังกฤษ : Christmas Berry, Australian Holly, Coral Ardisia, Coral Bush, Coral berry, Coralberry Tree, Hen’s-eyes, Hilo Holly, Spiceberry และ Sea Poison Tree

ชื่อที่ต่างประเทศนิยมเรียก : Café-de-jardim, ardísia

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ardisia crenata Sims

ชื่อวงศ์ :  Myrsinaceae, Rimulaceae (Myrsinaceae)

ความเชื่อ

ตามที่พอรู้กันถึงชื่อทางการค้าของต้นไม้ชนิดนี้ที่เรียกว่า “ต้นมหาเฮง” นั้น เป็นความเชื่อของผู้คนที่เห็น ต้นตาเป็ดตาไก่ เป็นต้นไม้ที่มีคุณมีประโยชน์ แม้แต่ชาวญี่ปุ่นก็ยังถือว่าต้นไม้นี้เป็นไม้มงคลเนื่องจากผลสุกมีลักษณะกลมและสีแดงสด ซึ่งคล้ายกับสัญลักษณ์ดวงอาทิตย์บนผืนธงประจำชาติ ชาวญี่ปุ่นจึงนิยมมอบ ต้นตาเป็ดตาไก่ เป็นของขวัญของกำนัลแด่ผู้ที่เคารพนับถือในเทศกาลปีใหม่

ต้นมหาเฮงเชื่อกันว่า หากปลูกแล้วจะนำพาทรัพย์สมบัติเข้าบ้าน ยิ่งออกลูกเยอะก็ยิ่งดี

แหล่งกำเนิด

เป็นพืชพื้นเมืองของออสเตรเลียกับแถบป่าฝนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะนิวเซาท์เวลและฮาวาย รวมถึงสามารถพบได้ที่ประเทศพม่า ลาว กัมพูชา เวียตนาม และในประเทศไทยก็จะพบได้ทั้งในป่าดิบ ป่าดิบแล้ง ป่าโปร่ง ป่าเต็งรัง และป่ายางจะพบได้มากที่สุด ยกตัวอย่างเช่น อุทยานแห่งชาติแม่วะ ตำบลแม่วะ อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง โดยเฉลี่ย 260 ต้น/ไร่

ลักษณะทั่วไปมหาเฮง

• ลำต้น

มีความสูงประมาณ 2-5 เมตร มีลักษณะเป็นยอดทรงตรง ส่วนเปลือกของลำต้นจะเรียบ มีสีเขียวอมน้ำตาลและจะมีน้ำยางเป็นสีขาวๆ

• ใบ

จะเป็นประเภทใบเดี่ยว ซึ่งออกแบบเรียงสลับกัน ใบเป็นรูปหอกและหนา ผิวจะเรียบ ขอบใบเป็นลอนตื้นและหยัก ปลายใบแหลม โคนจะสอบกับเรียบ ความกว้างของใบประมาณ 3-4 เซนติเมตร ความยาวราวๆ 10-12 เซนติเมตร เส้นใบจะแตกคล้ายขนนกและมีเส้นกลางใบที่ชัดเจน เมื่อยังเป็นใบอ่อนจะมีสีเขียวปนเหลือง หากแก่แล้วสีจะออกเขียวเข้ม ความยาวของก้านใบประมาณ 0.5-1.0 เซนติเมตร

• ดอก

จะมีขนาดเล็ก ออกดอกเป็นแบบช่อกระจุก จำนวนดอกมีประมาณ 10-20 ดอก ดอกที่บานเต็มที่จะมีสีขาวปนชมพูและมีกลีบดอกอยู่ 5 กลีบ ลักษณะเป็นแฉกๆ เหมือนดาว เกสรเป็นปุ่มๆ ตรงกลาง โดยดอกจะออกที่บริเวณยอดกับข้างกิ่งขนาดเล็ก

• ผล

จะเป็นผลเดี่ยว ออกเป็นช่อ ช่อละ 2-3 ผล ลักษณะของผลจะมนเป็นทรงแป้นถุงทรงกลม ขนาดไม่ใหญ่ ผิวจะมันเรียบ ก้านของผลมีความยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร ขณะที่ผลยังอ่อนจะมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วเปลี่ยนเป็นสีแดง เมล็ดในจะแข็งอยู่เป็นร่องแนวยาวและมีสีดำ 

เกร็ดความรู้ ! ทำไมถึงได้ชื่อว่า เบอร์รี่คริสต์มาส ***

ในต่างประเทศมักจะมีต้นไม้ชนิดหนึ่งที่มักจะถูกวางประดับในช่วงสิ้นปี มันมีใบเขียวสดตลอด และให้ผลสีแดง ตลอดทั้งปี มีลักษณะเป็นช่อผลย้อยลงมา ดูแล้วสวยงาม และที่สำคัญผลของมันมีสีแดงเหมือนผลเบอร์รี่ แล้วคุณคิดว่าสี "เขียว-แดง" มันควรอยู่ในบรรกาศแบบไหนถ้าไม่ใช่ช่วงเทศกาล "คริสต์มาส"

และด้วยรูปทรงของต้นที่สามารถสูงได้ถึง 2 เมตร ถ้าตัดแต่งทรงดีๆ เราก็จะได้ทรงที่สวย เวลามีผลออกมา จะสวยมาก เหมาะกับการเอามาตกแต่งในห้องหรือสวนในช่วงคริสต์มาส 

การขยายพันธุ์มหาเฮง

การขยายพันธุ์ ต้นตาเป็ดตาไก่ จะใช้วิธี “การเพาะเมล็ด” วิธีการมีดังนี้

• ใช้ดินร่วน 1 ส่วน ทรายหยาบ 1 ส่วน กาบมะพร้าวแห้งที่หั่นเป็นชิ้นเล็กๆ 1 ส่วน แกลบดำ 1 ส่วน และปุ๋ยคอก 1 ส่วน

• นำทุกส่วนคลุกให้เข้ากันก่อนจะเอาใส่กระถางที่มีการระบายน้ำได้ดี และจึงนำเมล็ดลงปลูก

• จากนั้นให้เอากระถางไปวางไว้ในบริเวณที่มีอากาศถ่ายเทสะดวกรวมถึงมีแสงแดดส่องถึง แล้วรดน้ำพอชุ่มๆ ในเวลาเช้าและเย็น

• เมื่อต้นเจริญงอกงามก็ให้บำรุงต้นด้วยการโรยปุ๋ยคอกรอบๆ ต้นทุกๆ 15 วัน เพื่อให้ต้นเติบโตเร็วและมีผลดก

ต้นมหาเฮงชนิดต่างๆ

• Red

• White

• Salmon

• Pink

• Jingle Berries

• yellow

การปลูกและการดูแล

การปลูก

• แสงแดด

เป็นต้นไม่ที่สามารถปลูกได้ทั้งในบ้านและนอกบ้าน ทำให้ต้นมหาเฮงต้องการแสงแดดประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ ของแสงแดดตลอดวัน

• น้ำ

เป็นต้นไม้ที่มักจะออกลูกตลอดปี ดังนั้นควรให้น้ำทุกวันวันละ 1-2 ครั้ง ยิ่งถ้าอยู่ในห้องแอร์ที่ทำให้ความชื้นในดินหายไปไว ยิ่งควรให้น้ำทุกวัน

• ดิน

ควรเป็นดินร่วนปนทราย และอาจจะผสมกาบมะพร้าวลงไปเพื่อกักเก็บความชื้นในดิน และไม่ทำให้น้ำขัง เพราะโดยธรรมชาติของต้นมหาเฮง จะเจริญเติบโตตามป่ายาง ป่าเต็งรัง ป่าโพร่ง ที่มีดินร่วนปนทรายเป็นส่วนใหญ่ มีการระบายน้ำได้ดี

• ปุ๋ย

สามารถให้เป็นปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยสูตรเสมอ และ เมื่อเริ่มมีลูกออกก็เริ่มเปลี่ยนมาให้ปุ๋ยสูตร 13-0-46 โปแตสเซียมไนเตรต เพื่อบำรุงรูปทรง สีและรสชาติของผลที่ออกมา ให้มีสีแดงสด และรสชาติหวาน

การดูแล

• การจัดวาง

ไม่ควรวางในบริเวณที่อัปแสง หรือบริเวณที่ได้แสงแดดไม่ถึงครึ่งวัน ต้องหาบริเวณที่มีแดดส่องถึง เช่น หากวางในบ้านก็ควรวางไว้ในห้องรับแขก ห้องที่มีแสงเข้ามาก ๆ หรือวางไว้ริมหน้าต่าง หรือถ้าปลูกนอกบ้าน ก็สามารถปลูกเป็นไม้รั้วได้เช่นกัน

• แมลงศัตรูพืช

ไม่ควรวางใกล้แหล่งที่มีแมลง เช่น มด เพราะอาจจะเกิดเพลี้ยแป้งได้ และเป็นต้นไม้ที่มีผลไม้รสหวาน จึงควรระวังหนอน ดังนั้นคุณอาจจะพ่นอาทิตย์ละ 1-2 ครั้งด้วยสารสกัดต้นสะเดาที่ปลอดภัยทั้งกับคนและสัตว์เลี้ยงในบ้าน

ประโยชน์ที่คุณต้องสนใจ

สรรพคุณทางยา

• ราก : ตามตำรายาพื้นบ้านจะใช้ช่วยให้เจริญอาหาร

• เปลือก : ใช้แก้ไข้ โดยเอาใบพลูห่อย่างไฟแล้วอบไข้ คือ ไอระเหยที่ออกมาจะเข้าสู่ร่างกายโดยการหายใจ และซึมผ่านผิวหนัง

• ใบ : ใช้รักษาผื่นคันและตุ่มตามผิวหนัง โดยการนำไปต้ม

• ทั้งต้น : ใช้รักษาโรคประดง (โรคผื่นคันตามผิวหนังหรือตามภาษาชาวบ้าน เรียกว่า “โรคประดง” นั้นมีด้วยกันหลายชนิด ซึ่งจะเรียกต่างกันตามลักษณะของผื่น เช่น ประดงเลือด ประดงไฟ ประดงลม)

• แบบไม่ระบุส่วนที่ใช้ : จะใช้เป็นยาแก้โรคปากเปื่อย

ประโยชน์อื่นๆ

• ปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับ ให้สีสันแก่บ้านเรือน

• ส่วนยอดสามารถใช้รับประทานได้เหมือนผักสด

• ผลสุก มีรสหวานรับประทานได้

• ราก มีสารกลุ่มไตรเทอร์ปีนอยด์ซาโปนิน (Triterpenoid Saponins) อันมีฤทธิ์กระตุ้นการบีบตัวของมดลูก แล้วยังมีสารฟริเดลีน (Friedelin) ซึ่งมีฤทธิ์ลดการอักเสบ และมีสารราพาโนน (Rapanone) ที่มีฤทธิ์ในการต้านการเจริญของเชื้อโรคเรื้อนในสัตว์ทดลอง

จัดสวนหรือประดับบ้านด้วยมหาเฮง

ต้นมหาเฮงสามารถนำไปวางประดับภายในบ้าน เพิ่มสีสันและบรรยากาศอบอุ่น ซึ่งเราสามารถนำไปประยุกต์ได้หลายแบบ เช่น

ราคาเฉลี่ย

สำหรับผู้ที่สนใจจะนำต้นไม้ซึ่งมากคุณประโยชน์นี้ไปปลูกก็สามารถเสาะหาได้ตามตลาดต้นไม้ต่างๆ อาทิ ตลาดนัดต้นไม้จตุจักร ตลาดต้นไม้กรมทหารราบที่ 11 รักษาพระองค์ ตลาดต้นไม้วงแหวนกาญจนาภิเษก ตลาดต้นไม้สนามหลวง 2 ตลาดต้นไม้มีนบุรี ตลาดต้นไม้ธัญศิริคลอง 6 ตลาดต้นไม้คลอง 15 เป็นต้น

นอกจากนี้ก็ยังหาซื้อได้ตามตลาดออนไลน์ บนแพทเฟอร์มต่างๆ หรือสั่งกับเรา คุณก็สามารถทำได้ง่าย ๆ

แหล่งอ้างอิง

มหาลัยแม่โจ้-แพร่ ความหลากชนิดพืชสมุนไพรไม้พื้นล่างในป่าเต็งรัง อุทยานแห่งชาติแม่วะ      
Primulaceae Batsch ex Borkh.(ผลสีเหลือง)         
Ardisia crenata Sims