มะนาวตาฮิติ ภาษาอังกฤษ : Tahiti lime tree, Persian lime tree
มะนาวตาฮิติ ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle
วงศ์ : Rutaceae
ชื่อเรียกอื่น ๆ : มะนาวไร้เมล็ด, มะนาวเปอร์เซีย
มะนาวตาฮิติ เป็นมะนาวที่อยู่ในกลุ่มเดียวกับส้มจี๊ด แต่ลักษณะของต้นและผลจะแตกต่างกันอย่างชัดเจน โดยเชื่อกันว่าเป็นสายพันธุ์มะนาวที่มีถิ่นกำเนิดจากเกาะตาฮิติ รัฐฮาวาย ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่บางข้อมูลกล่าวว่าถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของมะนาวตาฮิตินั้นอยู่ที่หมู่เกาะโซไซติ แถบมหาสมุทรแปซิฟิก ประเทศเฟรนซ์พอลินีเซีย จากนั้นได้กระจายพันธุ์ปลูกไปในพื้นที่ใกล้เคียงอย่างแพร่หลาย รวมทั้งเกาะตาฮิติด้วย เนื่องจากมะนาวตาฮิติเป็นพืชที่ปลูกง่าย โตเร็ว ติดผลดก ให้น้ำเยอะ มีรสเปรี้ยว อีกทั้งเปลือกผลก็ยังมีกลิ่นหอมเฉพาะตัวอีกด้วย ทำให้สามารถขูดหรือหั่นฝอยปรุงอาหารได้อย่างหลากหลาย
ความเชื่อเกี่ยวกับต้นมะนาวตาฮิติ
เชื่อกันว่ามะนาวตาฮิติมีถิ่นกำเนิดมาจากเกาะตาฮิติ รัฐฮาวาย ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่ความจริงแล้วเป็นมะนาวสายพันธุ์ที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมอยู่ที่หมู่เกาะโซไซติ แถบมหาสมุทรแปซิฟิก ประเทศเฟรนซ์พอลินีเซีย ในประเทศไทยมีการนำเข้ามาปลูกนานหลายปีแล้วในชื่อ “มะนาวตาฮิติ” ซึ่งนำเข้ามาโดยกรมวิชาการเกษตร ในช่วงแรกได้ทำการศึกษาและลองปลูกขยายพันธุ์พบว่ามะนาวพันธุ์นี้สามารถเติบโตได้ดีในทุกภูมิภาคของประเทศไทย ซึ่งเป็นมะนาวสายพันธุ์ที่มีผลใหญ่มาก ไร้เมล็ด ปลูกง่าย โตเร็ว ออกผลตลอดปี ทนต่อโรคและแมลง แต่มีเปลือกหนา คนไทยจะไม่ค่อยนิยมกันนัก ส่วนใหญ่จะนิยมส่งออกไปต่างประเทศมากกว่า แต่อย่างไรก็ตามมะนาวพันธุ์นี้ก็ถือว่าเป็นมะนาวที่มีน้ำหนักมากกว่ามะนาวชนิดอื่น จึงทำให้มะนาวพันธุ์นี้ได้รับความนิยมกันอย่างแพร่หลาย และเชื่อว่าถ้าใครปลูกไว้ขายก็จะยิ่งช่วยให้มีรายได้มากขึ้น เพราะมะนาวพันธุ์นี้ให้ผลผลิตตลอดทั้งปี
ควรปลูกบริเวณใดของบ้าน
หากจะปลูกต้นมะนาวตาฮิติไว้ในบริเวณบ้านควรเลือกพื้นที่ที่แสงแดดสามารถส่องถึงได้ตลอดทั้งวัน เพราะต้นมะนาวตาฮิติชอบแสงแดดตลอดวัน จะเลือกปลูกในพื้นที่กลางแจ้งก็ได้ เนื่องจากต้นมะนาวตาฮิติสามารถทนต่อความแห้งแล้งได้ดี และจะให้ผลผลิตตลอดฤดูกาลด้วย
ลักษณะของต้นมะนาวตาฮิติ
ลำต้น มะนาวตาฮิติจัดเป็นไม้พุ่ม โดยมีความสูง 1.5-3 เมตร กิ่งก้านมีหนามแหลม ซึ่งกิ่งก้านนั้นมักจะโค้งงอลงและยาวเกือบทอดเลื้อยไปตามหน้าดิน
ใบ ใบของมะนาวตาฮิติเป็นใบประกอบชนิดลดรูปที่มีใบย่อยใบเดียว ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่กว้าง ส่วนปลายและโคนใบจะแหลม ผิวใบเรียบ มีสีเขียวสดเป็นมัน
ดอก ดอกของมะนาวตาฮิติจะออกดอกเป็นช่อสั้น ๆ ตามซอกใบและปลายกิ่ง มีกลีบเลี้ยงเป็นรูปถ้วย ซึ่งปลายจะแยกเป็น 5 แฉก มีกลีบดอกอยู่ 5 กลีบ มีลักษณะเป็นรูปรีแกมรูปขอบขนาน ซึ่งมักจะร่วงง่าย กลีบดอกมีสีขาว กลิ่นหอมเย็นเหมือนกับดอกมะนาวและดอกส้มทั่วไป และมีเกสรเพศผู้จำนวนมาก
ผล ผลของมะนาวตาฮิติจะมีลักษณะเป็นรูปกลมรีคล้ายรูปหยดน้ำ ปลายผลกว้าง หัวผลเรียว ไม่มีเมล็ด เมื่อผลโตเต็มที่จะมีน้ำหนักเฉลี่ยระหว่าง 3-4 ผล ต่อ 1 กิโลกรัม เปลือกผลบางเหมือนกับเปลือกผลส้มจี๊ด หรือเปลือกผลมะนาวทั่วไป ผลอ่อนจะมีเปลือกสีเขียว เมื่อสุกจะเป็นสีเหลือง ซึ่งผลจะให้น้ำเยอะพอสมควร รสเปรี้ยวจัด สามารถปรุงอาหารได้เหมือนกับมะนาวทั่วไปทุกอย่าง แต่ไม่มีกลิ่นหอมเหมือนกับมะนาวน้ำหอมทั่วไป ผิวของเปลือกผลจะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว โดยจะนิยมคั้นเอาน้ำมาทำเป็นน้ำมะนาวปั่น หรือบีบเอาน้ำราดปลาที่นึ่งเสร็จใหม่ ๆ จะได้รสชาติที่อร่อยมากกว่าเดิม
สายพันธุ์
มะนาวทูลเกล้า
มีบางข้อมูลรายงานว่ามะนาวทูลเกล้ามีที่มาจากเกษตรกรท่านหนึ่งนำพันธุ์มะนาวที่มีลักษณะผิวหอม เปลือกบาง ไร้เมล็ด และมีดอกสีม่วง ซึ่งเป็นสีประจำพระองค์ของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี นำไปทูลเกล้าถวายพระองค์ประมาณปี พ.ศ.2538 และพระองค์ท่านทรงเห็นว่าเป็นมะนาวที่มีลักษณะที่ดี เหมาะแก่การส่งเสริมให้ประชาชนทั่วไปปลูกไว้เองที่บ้าน หรือนำไปขายก็ได้ จากนั้นพระองค์จึงได้ประทานนามใหม่ให้มะนาวพันธุ์นี้โดยมีชื่อว่า “พันธุ์ทูลเกล้า” นั่นเอง โดยมะนาวพันธุ์ทูลเกล้านี้จัดเป็นไม้พุ่มที่มีความสูง 2-3 เมตร กิ่งก้านจะมีหนามแหลม แต่มีน้อยมาก กิ่งก้านมักจะโค้งงอลงและยาวเกือบทอดเลื้อยไปตามหน้าดิน ใบจะหนากว่าใบของมะนาวทั่วไปอย่างเห็นได้ชัด ดอกเป็นสีขาวมีกลิ่นหอมเย็น มีกลีบดอก 4 กลีบ ร่วงง่าย มีทั้งเกสรตัวเมียและเกสรตัวผู้อยู่ในดอกเดียวกัน แต่ผสมพันธุ์ไม่ติดหรือเป็นหมัน มีผลได้เพราะเป็นการติดผลแบบพาธีโนคาร์พี (ผลลม) ผลเป็นรูปทรงกลมขนาดใหญ่ ให้น้ำเยอะ เมื่อโตเต็มที่จะมีขนาดใหญ่เกือบเท่าลูกเทนนิส รสชาติเปรี้ยวกลมกล่อม มีกลิ่นหอม ไม่มีเมล็ด มีดอกและผลดกเป็นพวง 5-7 ผล โดยมีดอกติดผลเกือบทั้งปี โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้งที่มะนาวมีราคาแพง ซึ่งสามารถขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่งและเสียบยอด
วิธีการปลูก
- ซื้อกิ่งพันธุ์มาชำลงดิน โดยเว้นระยะห่าง 4×4 เมตร ปลูกในดินทรายปนดินร่วน ใช้น้ำจากบ่อขี้หมูมารดวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น
- ทำปุ๋ยด้วยกัน 3 สูตร โดยสูตรที่ 1 ประกอบด้วยนมสด กากน้ำตาล หมัก 7 วัน สูตรที่ 2 ประกอบด้วยหน่อกล้วยสับ กากน้ำตาล หมัก 7 วัน และสูตรที่ 3 ประกอบด้วยไข่ ไก่ดิบ น้ำมันมะพร้าว ลูกแป้งข้าวหมาก กะปิ เครื่องดื่มชูกำลัง M150 หมัก 14 วัน จากนั้นให้นำทั้ง 3 สูตรนี้มาปั่นรวมกันเพื่อให้กลายเป็นฮอร์โมนจานด่วน นำมาฉีดต้นมะนาวตาฮิติสัปดาห์ละครั้งตั้งแต่แรกปลูกเพื่อกระตุ้นให้มะนาวตาฮิติออกดอก หลังจากนั้นทุก ๆ 15 วัน ค่อยฉีดต่อไปเรื่อย ๆ จนกว่ามะนาวตาฮิติจะออกผล
วิธีการดูแล
- แสงแดด ควรปลูกต้นมะนาวตาฮิติให้อยู่ในบริเวณที่แสงแดดสามารถส่องถึงตลอดทั้งวัน เพราะแสงแดดก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ต้นมะนาวตาฮิติสามารถเจริญเติบโตได้ดีและเร็วขึ้น
- น้ำหลังจากที่ปลูกต้นมะนาวตาฮิติแล้วก็ควรรดน้ำให้พอชุ่มในเวลาเช้าเย็น โดยให้รดน้ำอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้ต้นมีการเจริญเติบโตได้เร็วขึ้น หากเดินท่อน้ำไว้ให้รดน้ำเช้าเย็นครั้งละประมาณ 15 นาที
- ดินต้นมะนาวตาฮิติสามารถปลูกได้ในดินทั่วไป ซึ่งเหมาะจะปลูกทั้งแบบลงดินกลางแจ้งและปลูกลงกระถางขนาดใหญ่ แต่ในบริเวณนั้นต้องมีแสงแดดส่องถึงตลอดทั้งวัน
- ปุ๋ยหลังปลูกต้นมะนาวตาฮิติควรบำรุงด้วยปุ๋ยสูตรเสมอ 16-16-16 เดือนละ 1 ครั้ง ครั้งละ 10-15 เม็ด หรือใส่ปุ๋ยคอกแห้ง พร้อมตัดแต่งกิ่งอย่างสม่ำเสมอจะทำให้ต้นมะนาวตาฮิติมีดอกและติดผลให้เก็บใช้ประโยชน์ได้อย่างคุ้มค่า
ประโยชน์และสรรพคุณ
- สามารถใช้น้ำมะนาวตาฮิติปรุงอาหารได้เหมือนกับมะนาวทั่วไป ซึ่งจะนิยมนำมาคั้นทำน้ำมะนาวปั่น หรือใช้บีบราดปลานึ่ง
- เปลือกและผิวผลของมะนาวตาฮิติจะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว สามารถขูดเอาผิวหรือหั่นเปลือกบาง ๆ เป็นฝอย ๆ โรยหน้าอาหารคาวได้ เช่น ปลา กุ้ง ไก่ และเนื้อก่อนนำไปนึ่ง เพื่อดับกลิ่นคาว
- สามารถขูดเอาผิวผลของมะนาวตาฮิติมาผสมกับข้าวผัดกุ้งได้ ซึ่งจะทำให้มีกลิ่นหอมชวนรับประทาน
- มะนาวตาฮิติช่วยบรรเทาอาการปวดศีรษะ แก้อาเจียน แก้อาการลมวิงเวียนศีรษะ และแก้อาการเมาเหล้าได้
- มะนาวตาฮิติช่วยรักษาโรคความดันโลหิตสูงและต่ำได้
- มะนาวตาฮิติมีคุณสมบัติเป็นยาอายุวัฒนะและช่วยในการเจริญอาหารได้ด้วย
- สามารถบีบคั้นเอาน้ำมะนาวตาฮิติมาผสมกับเกลือและน้ำตาลทรายแดงเพื่อจิบเป็นยาแก้ไอได้ หรือดื่มเป็นยาฟอกเลือดขับเสมหะก็ได้เช่นกัน
- เปลือกมะนาวตาฮิติสามารถนำมาใช้ขับเสมหะ แก้ท้องอืด และท้องเฟ้อได้
- ใบมะนาวตาฮิติมีสรรพคุณแก้อาการวิงเวียนหลังคลอดบุตร และแก้อาการลมเงียบ ด้วยการนำใบมาต้มกินกับยาหอม
- ใบมะนาวตาฮิติสามารถนำมาใช้ต้มน้ำดื่มเป็นยาฟอกเสมหะ ฟอกโลหิตระดูสำหรับสตรี
ราคาต่อต้นโดยประมาณ
ต้นมะนาวตาฮิติมีขายทั่วไปที่ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ เช่น สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสบดี โดยต้นมะนาวตาฮิติกิ่งตอนชำถุงดำสูง 80-100 เซนติเมตร ราคาประมาณ 60 บาท ส่วนต้นมะนาวตาฮิติที่มีความสูง 120 เซนติเมตร ขึ้นไป ราคาประมาณ 150-500 บาท ทั้งนี้ราคาจะขึ้นอยู่กับขนาดและวัสดุที่ทางร้านใช้ปลูกด้วย
