ต้นจิกเศรษฐี ดอกพวงระย้า ทำไมถึงเป็นต้นไม่ที่นิยมในปัจจุบัน

ต้นจิกเศรษฐี (Cornbeefwood) เป็นพันธุ์ไม้ที่กำลังเป็นที่ต้องการของตลาดต้นไม้ทั้งในและต่างประเทศกันเลยทีเดียว ด้วยลัษณะดอกที่มีความเป็นเอกลักษณ์ และสามารถปลูกใกล้บ้าน ปลูกริมน้ำ หรือ พื้นที่ที่มีน้ำท่วมถึงแบบชั่วคราว แล้วความน่าสนใจของต้นจิกเศรษฐี มันมีแค่ดอกสวย จริง ๆ หรอ วันนี้เรามาทำความรู้จักต้นไม้ชนิดนี้กันอย่างลึกซึ้งกันดีกว่า

ทุนคนรู้ไหมว่าต้นจิกเศรษฐี มันคือจิกตัวเดี่ยวกันกับต้นจิกที่เราเคยได้ยินตามท้องตลาดไหม แต่ก่อนที่เราจะไปไขความลับกัน เรามาดูหลักฐานการบอกเล่าลักษณะจิก
จากหนังสืออักขราภิธานศรับท์ของหมอบรัดเลย์ ฉบับปี พ.ศ. 2416 กันดีกว่า

โดยหมอบรัดเลย์ให้ความหมายว่า “ดอกจิก : เป็นชื่อดอกแห่งต้นจิกนั้น ดอกเป็นพวงห้อยย้อยดูงาม” เมื่อทราบความหมายของดอกจิกในเพลง “ลิงลม” 

เป็นไงกันบ้างแค่แหล่งที่มาก็มาน่าใจใช่แล้วใช่ไหมละ แต่ในวันนี้ นอกจากความรู้เรื่องจิกเศรษฐี ที่เป็นเนื้อหาหลักที่ Kasettoday จะมาทำความรู้จักกันแล้ว เดี่ยวเราจะพาทุกคนไปดูกันว่า 

จิกนา (Barringtonia acutangula Gaertn.) จิกบ้านหรือจิกสวน (Barringtonia racemosa Roxb.) จิกน้ำ (Barringtonia edaphoearpa Gagnep.) และจิกเศรษฐี (Barringtonia macrostachya (Jack) Kurz) มันต่างกันยังไง

และเราจะพาไปรู้ พาไปพิสูจญ์ว่า ปลูกยังไงให้สวย บำรุงยังไงให้ได้ดอกช่อใหญ่สีสด แถมยังมีวิธีป้องกันแมลงศัตรูพืช และโรชที่อาจจะเกิดกับต้นจิกเศรษฐี เพื่อให้ต้นไม้ของทุกคนมีใบสวย ดอกออกบ่อย ๆ เลย

ข้อมูลทั่วไปของต้นจิกเศรษฐี

ชื่อภาษาไทย : จิกเศรษฐี

ชื่ออื่น ๆ : จิกนมยาน (หนองคาย)
จิกนุ่ม (นครศรีธรรมราช)
จิก (ภาคใต้)’

ชื่อภาษาอังกฤษ : Jack Kurz

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Barringtonia macrostachya (Jack) Kurz

ชื่อวงศ์ : LECYTHIDACEAE หรือ BARRINGTONIACEAE’

ความเชื่อของต้นจิกเศรษฐี

การปลูกต้นจิกเศรษฐี ไม่ได้ปลูกแล้วมีดีแค่ชื่อมงคล หรือ เสริมความร่ำรวย แต่คนสมัยก่อนนิยมปลูกต้นจิกเศรษฐีทางทิศใต้ และทิศตะวันตก ทำให้เชื่อว่าการปลุกในทิศนี้จะเสริมดวงให้ผู้ปลุกและผู้อาศัยมีความฉลาดหลักแหลม มีอำนาจ และยังเป็นต้นไม้ที่ช่วยในเรื่องป้องกันสิ่งไม่ดี หรือถ้าปลุกไว้ริมน้ำก็เชื่อว่าจะช่วยให้คนในบ้านแคล้วคลาดจากอุบัติเหตุทางน้ำอีกด้วย

และมีอีกหนึ่งความเชื่อว่าต้นจิกเป็นไม้โบราณถูกกล่าวอยู่ในตำนานของศาสนาพุทธ และเป็นไม้มงคลที่ช่วยเสริมบารมีและเรียกโชคเรียกทรัพย์เข้าบ้านให้แก่ผู้ปลูก จะนิยมปลูกไว้หน้าบ้านให้เรียกความมงคลมาสู่ตัวบ้าน

ปลูกส่วนไหนของบ้านถึงจะดี

ถ้าต้องการปลูกเพื่อความเป็นมงคลควรปลูกไว้บริเวณหน้าบ้านเรียกทรัพย์เรียกโชค แต่จะต้องปลูกให้ห่างจากตัวบ้านและอาคารประมาณ 3 – 6 เมตร เพื่อไม่ให้ทรงพุ่มและกิ่งก้านรุกล้ำเข้ามาในพื้นที่ของอาคารได้ ให้ทั้งร่มเงาและเป็นไม้ที่สามารถปลูกได้ไม่ทำลายโครงสร้างบ้าน แต่เมื่อดอกร่วงหล่นเป็นผลติดเมล็ดต้องรีบเก็บออก เพราะอาจจะเพาะเป็นต้นอ่อนใหม่ได้ตามธรรมชาติ นอกจากนี้จะนิยมปลูกไว้ริมตลิ่ง ข้างสวนน้ำตกให้ต้นจิกเศรษฐีได้รับความชุ่มชื้นอยู่ตลอด

ถิ่นกำเนิด…ที่ไหน

เป็นพรรณไม้ที่พบได้เกือบทุกภูมิภาคของประเทศไทย แล้วยังพบได้ในประเทศเพื่อนบ้านด้วย เช่น เวียดนาม มาเลเซีย เมียนมา อิโดนีเซีย และยังเจอในอินเดียอีกด้วย ทำให้ต้นจิกบางสายพันธุ์มีชื่อสามัญว่า “Indian Oak, Freshwater Mangrove“

ลักษณะทั่วไปของต้นจิกเศรษฐี

• ลำต้น

จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กจนถึงขนาดกลางที่มีความสูงได้ตั้งแต่ 15-20 เมตร กิ่งก้านจะแตกออกรอบๆ ต้น เปลือกของลำต้นมีสีน้ำตาลและเป็นปุ่ม

• ใบ

เป็นประเภทใบเดี่ยวซึ่งจะออกเรียงเวียนสลับตรงที่ปลายยอด ใบมีลักษณะรูปใบหอก แผ่นใบเป็นสีเขียวที่มีความบางและมัน ขอบใบเป็นแบบซี่ฟัน โคนใบมีความสอบแคบ ส่วนปลายใบจะแหลม เส้นใบเป็นร่องลึกจนเห็นได้ชัด ขนาดของใบมีความยาว 25-35 เซนติเมตร และก้านใบจะยาวราวๆ 1.5-2.5 เซนติเมตร

• ดอก

มีลักษณะเป็นช่อรูปทรงกระบอก โดยจะมีดอกย่อยเป็นสีชมพูขนาดเล็กจำนวนมาก ความยาวของช่อดอกราว 30-80 เซนติเมตร และมีเกสรเพศผู้ลักษณะยาวเป็นพู่สีชมพูอ่อน การออกดอกจะทยอยบานจากส่วนโคนไปสู่ปลายช่อ แล้วช่อดอกก็จะห้อยลงเป็นทรงระย้าสวยงาม ทั้งนี้ดอกสามารถบานอยู่ได้นานหลายวันพร้อมกับมีกลิ่นหอมแรง โดยเฉพาะเวลากลางคืนจะหอมไปจนถึงตอนสายของอีกวันหนึ่ง ระยะเวลาการออกดอกจะเริ่มบานในช่วงเดือนเมษายน-สิงหาคม

• ผล

จะเป็นลักษณะรูปไข่ แล้วมีสันอยู่จำนวน 4 สัน  ผิวของผลมีสีเขียวไม่เรียบ ส่วนปลายผลเป็นปุ่มและมีความแคบกว่าส่วนขั้วกับมีเกสรเพศเมียติดอยู่ ขนาดของผลจะกว้าง 3-4 เซนติเมตร และยาว 5.5-7 เซนติเมตร ผลเมื่อแก่จะมีสีม่วงปนเขียว ภายในมีเมล็ดอยู่ 1 เมล็ด เป็นลักษณะรูปไข่

สายพัยธุ์ที่นิยม

เดี่ยวเรามาทำความเข้าใจกับต้น “จิก” กันก่อนดีกว่าว่าจริง ๆ แล้วต้นจิกมันมีกี่สายพันธุ์ และสายพันธุ์ที่ประเทศเรานิยมปลุกกันมีสายพันธุ์อะไรบ้าง

โดยปกติแล้วสายพันธุ์ต้นจิก มีประมาณ 10 สายพันธุ์ แต่ที่เรารุ้จักกันโดยทั้วไป และ ได้รับความนิยมจะมาอยุ่ประมาณ 4-6 สายพันธุ์ เช่น

• จิกนา ดอกสีแดง
• จิกบ้านหรือจิกสวน ดอกสีแดง
• จิกน้ำ ดอกสีแดง
• จิกอินโด ดอกสีเหลือง
• จิกมุลินทร์ ดอกสีม่วงพาสเทล
• จิกเศรษฐี ดอกสีแดงอมม่วง

การขยายพันธุ์

ด้านการขยายพันธุ์ จิกเศรษฐี ทำการขยายพันธุ์ได้ 2 วิธี คือ การเพาะเมล็ด และ การตอนกิ่ง ซึ่งสามารถเลือกขยายพันธุ์ตามความถนัดได้เลย แต่วิธีที่จำทำให้ต้นออกดอกเร็วที่สุดคือวิฑีการตอนกื่ง

ซึ่งการเพาะเมล็ดจะนิยมทำได้ดังนี้

• นำกากมะพร้าวสับไปแช่น้ำให้ชุ่ม

• จากนั้นนำกากมะพร้าวที่แช่น้ำมาใส่ในกระถางหรือภาชนะที่มีการเจาะรูระบายน้ำ

• แล้วใส่ดินที่มีความร่วนซุยลงไปเกือบเต็มกระถาง

• แล้วเอาเมล็ดของต้นจิกเศรษฐีที่แช่น้ำจนรากงอกและมีส่วนของต้นอ่อนงอกขึ้นมาแล้วมากลบลงดินแต่ไม่มิด ให้ส่วนของรากจมดินและเหลือส่วนต้นอ่อนให้เจริญเติบโตต่อไป

• เสร็จสิ้นกระบวนการลงดินก็รดน้ำที่สามารถรดได้ทุกวันให้ดินชุ่ม เมื่อโตขึ้นก็ค่อยเปลี่ยนกระถางให้เขาโตเป็นต้นที่ใหญ่ขึ้นต่อไป

การปลูกและการดูแล

การปลูก

• แสงแดด

ชอบแสงแดดครึ่งวันหรือรำไร

• น้ำ

ความชุ่มชื้นค่อนข้างสูงจึงควรจะรดน้ำมากๆ และบ่อยๆ แล้วถึงแม้จะชอบความชุ่มชื้นสูง แต่ก็ไม่ชอบน้ำท่วมขัง

เกร็ดความรู้ !

-หากพื้นที่ปลูกอยู่ใกล้แหล่งน้ำบวกกับมีแสงแดดส่องถึงจะทำให้เจริญงอกงามดี 

-สามารถปลูกได้ทั้งกลางแจ้งและที่ร่ม แต่ถ้าปลูกในที่ที่มีแสงแดดเพียงครึ่งวันหรือรำไรได้จะดีมาก

• ดิน

ดินร่วนที่มีความสมบูรณ์ทางอินทรีย์วัตถุรวมถึงระบายน้ำและอากาศได้ดีจะยิ่งเติบโตได้เป็นอย่างดี

• ปุ๋ย

ใส่เป็นปุ๋ยหมักใบก้ามปูผสมกับปุ๋ยหมักมูลไส้เดือน อัตราส่วน 2:1 หรือถ้าปลูกในกระถาง ก็สามารถใส่เป็นปุ๋ยสูตรเสมอแบบละลายช้าก็ได้ 3 เดือน ต่อ 1 รอบ

การดูแล

การจัดวาง : ถ้าปลูกลงดินควรหาบริเวณปลูกในบริเวณที่มีลมถ่ายเทสะดวก ได้รับแสงแดดเพียงพอ

แมลงศัตรูพืช : ปัญหานี้ไม่ค่อยเจอสักเท่าไร เพราะเป็นพันธุ์ไม้ที่ทนทาน โดยเฉพาะใบที่ไม่ค่อยมีหนอน เพราะใบที่แข็ง ยากต่อการกัดกิน

เกร็ดความรู้ ! ทำไงให้ดอกออกเยอะ

เรามีเกร็ดความรู้ดีๆ ว่าจะทำยังไงให้ออกดอกเยอะ เนื่องจากต้นจิกเศรษฐีเป็นไม้ที่จัดอยู่ในป่าเบญพรรณ โดยปกติแล้วถ้าอยู่ในช่วงแล้ง หรือช่วงที่ไม่ค่อยมีฝน ต้นจิกสายพันธุ์ต่าง ๆ จะชอบออกดอกกัน 

ดังนั้นหากใครปลูกในกระถาง ให้รดน้ำปกติ หรือจะใส่ปุ๋ยด้วยก็ได้ และหยุดใส่ในช่วงหน้าร้อน และให้รดน้ำวันเว้นวัน นั้นจะเป็นตัวเร่งทำให้ต้นจิกออกดอกมากขึ้น

และยิ่งได้รับแสงแดดเยอะก็จะยิ่งทำให้ดอกที่ออกมามีสีสด ขนาดช่อดอกใหญ่อีกด้วย

ประโยชน์

ในเรื่องคุณประโยชน์ เชื่อว่า หลายคนอาจจะยังไม่รู้ จิกเศรษฐี มีสรรพคุณทางด้านยาสมุนไพร ดังต่อไปนี้

• ราก : ใช้ผงที่บดจากรากเป็นยาแก้อาการตาเจ็บและใช้ทาแก้โรคขี้กลาก

• ใบ : นำใบไปตากแห้ง แล้วเอาไปต้มกับน้ำ ใช้น้ำต้มใบเป็นยารักษาแก้อาการปวดท้อง เป็นต้น

ไอเดียการจัดสวนโดยใช้ต้นจิกเศรษฐี

อีกคุณประโยชน์ของพรรณไม้นี้ที่น่าจะเป็นที่รู้จักกันแพร่หลาย และเป็นข้อมูลของมหาลัยศิลปกร นั่นคือ ใช้เป็นไม้ประดับ ไม่ว่าจะประดับที่บริเวณสวนภายในบ้าน รีสอร์ท สวนสาธารณะ สวนตามอาคารสำนักงานต่างๆ หรือปลูกริมคลอง ริมอ่างเก็บน้ำ

ยิ่งกว่านั้นหากชื่นชอบสไตล์การจัดสวนแบบเฉพาะ อาทิ แบบสวนไทย แบบสวนบาหลี แบบสวนญี่ปุ่น หรือแบบสวนเกาหลี จิกเศรษฐี ก็สามารถเข้ากับรูปแบบนั้นๆ ได้อย่างง่ายๆ สบายๆ แล้วจะยังช่วยเพิ่มบรรยากาศความหวานปนหอมกรุ่นจากสีกับกลิ่นของดอกเป็นของแถมอย่างดีให้อีกด้วย

เป็นอย่างไรกันบ้าง กับบทความต้นจิกเศรษฐี ที่พาคุณไปไขข้อข้องใจว่าทำไม หรือ ทำอย่างไรให้ดอกต้นจิกเศรษฐีออกเยอะ ดอกสวย ดอกสีสด และเรายังมีข้อมูลสายพันธุ์ต้นจิก ที่กำลังเป็นที่นิยมกันตอนนี้อีกด้วย

ซึ่งต้นจิกเศรษฐีมีดอกสีแดงอมม่วง ซึ่งต่างจากจิกน้ำ จิกสวน ที่มีดอกสีแดงสด ยังมีจิกมุลินทร์ ที่มีสีมวง กับ จิกอินโดที่มีสีเหลือง

หากใครที่อ่านแล้วสนใจแต่ยังไม่รู้ว่าจะซื้อที่ไหนดี ทางเรามีจำหน่ายต้นจิกเศรษฐีหลากหลายฟอร์ม ให้ทุกคนได้เลยแน่นอน แลัเว็บของเรายังมีบทความที่มีเนื้อหาอีกหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นบทความด้านสมุนไพร ดอกไม้ ผักสวนครัว และอีกมากมายที่เกี่ยวกับเกษตร ใครสนใจก็เข้ามาหาความรุ้จักได้เลย

แหล่งอ้างอิง

ไม้พุทธประวัติ
จิกน้ำ
ไทยรัฐ