ริปซาลิส ไม้ดึกดำบรรพ์ มีสายพันธุ์อะไรบ้าง มือใหม่ปลูกรอดไหม

ริปซาลิส (Rhipsalis) พันธุ์พืชดึกดำบรรพ์ ชื่อแปลก ๆ ที่ Kaset today อ่านแล้วก็ยังนึกถึงชื่อโรคชนิดหนึ่งจริงๆ ริปซาลิสจัดเป็น Succulents หรือไม้อวบน้ำชนิดหนึ่ง มีหลายรูปทรง แต่ที่เป็นจุดเด่นคือ เป็นกิ่งสีเขียวไม่มีใบ เปรอะง่าย แต่รวม ๆ แล้วมีรูปทรงที่สวยและแปลกตาเหมาะกับเอาไปแต่งในห้องนั่งเล่น แต่เราเชื่อว่าต้องมีนักอ่านที่หลงเข้ามาหลายคนที่ยังอยากรู้เกี่ยวกับ ริปซาลิส มากขึ้น งั้นเราก็ไปทำความรู้จักกับต้นไม้ดึกดำบรรพต้นนี้กัน

ริปซาลิส เป็นชื่อสกุลที่มีหลายสายพันธุ์ ซึ่งหลายชนิดรู้จักกันทั่วไปในชื่อ "กระบองเพชรมิสเซิลโท" หรือ "กระบองเพชรปะการัง" พืชเหล่านี้มีการดำรงชีวิตแบบอิงอาศัย หรือ lithophytic ซึ่งคนโบราณที่พบเจอในป่ามักจะเรียกว่า กระบองเพชรป่า เชื่อกันว่าเป็นพันธุ์พืชที่เกิดมาก่อนยุคไดโนเสาร์ กำเนิดในป่าเขตร้อนของทวีปอเมริกากลาง และ ใต้

ข้อมูลทั่วไปริปซาลิส

ชื่อภาษาไทย : กระบองเพชรป่า หรือชื่อที่ต่างประเทศมักเรียก “แคคตัส มิสเซิลโท” เป็นชื่อเล่น

ชื่อภาษาอังกฤษ : Rhipsalis

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Rhipsalis

ชื่อวงศ์ : Cactoideae

ชื่อเผ่า : Rhipsalideae

ชื่อสกุล : Rhipsalis

ถิ่นกำเนิด

มีถิ่นกำเนิดในป่าเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนในอเมริกากลางและอเมริกาใต้ โดยเฉพาะหมู่เกาะแคริบเบียน รัฐฟลอริดา และในบางสายพันธุ์ที่อยู่ในสกุลเดียวกันก็สามารถพบใน ทวีปแอฟริกา และ ประเทศอินเดีย

ศูนย์รวมความหลากหลายของ ริปซาลิส ตั้งอยู่ในป่าฝนของ Mata Atlantica ทางตะวันออกเฉียงใต้ของบราซิล พบได้ทั่วโลกใหม่และนอกจากนี้ในแอฟริกาเขตร้อนมาดากัสการ์และศรีลังกา เป็นกระบองเพชรชนิดเดียวที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาตินอกโลกใหม่

ในแต่ละถิ่นก็มีชื่อเรียกแตกต่างกันไป เราอาจจะเรียกง่ายๆตามที่คนโบราณเรียกกันคือ “กระบองเพชรป่า” พวกมันมักเติบโตในวัสดุที่มีตะไคร่น้ำเกาะบนผิวหรือขึ้นบนเศษซากใบไม้ในซองของกิ่งไม้หรือหิน

ดังนั้น แม้ว่าถิ่นที่อยู่เดิมของริปซาลิส จะเป็นพื้นที่ ที่มีสภาพอากาศที่ชื้นและเป็นป่า แต่ปัจจุบันก็มีการนำมาปลูกในบ้านเพื่อเป็นไม้ประดับและค้อนข้างที่จะชอบอากาศชื้น ร่มสบาย

ศัพท์ที่ควรรู้!

epiphytic = เติบโตแต่ไม่ได้กินพืชชนิดอื่น 
lithophytic = เติบโตบนโขดหิน

ลักษณะทั่วไปริปซาลิส

• ลำต้นหรือกิ่ง

เป็นปล้องสีเขียว ผิวเรียบ ทุกส่วนอวบน้ำ

• ใบ

เนื่องจากมีการลดรูปใบจนหายไปเพราะ เป็นพืชที่มีวัวัฒนาการมานานมากทำให้ใบกลายเป็นเส้นกลม แต่ละข้อใบยาว 10 – 15 เซนติเมตร เมื่อต้นอ่อนมีหนามขนาดเล็กออกตามข้อ เมื่อโตขึ้นหนามที่มีก็จะค่อย ๆ หายไปและจะเริ่มแตกกิ่งออกเป็นสองแฉกห้อยยาวลงด้านล่างยาวได้ถึง 1 เมตร หรือบางสายพันธุ์ก็จะมีขนอ่อนๆขึ้นบนใบ

• ดอก

ดอกเดี่ยวออกตามข้อบนใบ หรือถ้าเป็นช่อจะออกปลายช่อเป็นพวงในสายพันธุ์อื่น เมื่อดอกบานมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 6 – 7 มิลลิเมตร มีผลทรงกลมสีขาวหรือชมพู เป็นพืชที่มีเกสรตัวผู้ตัวเมียจึงมีผลออกทรงกลมติดอยู่บริเวณกิ่ง

• ผล

ทรงกลม มีเนื้อนุ่ม สีขาวหรือสีชมพูอ่อน ๆ ภายในมีเมล็ดกลมขนาดเล็กสีดำ

ริปซาลิสมีสายพันธุ์อะไรบ้าง

โดยธรรมชาติของต้นริปซาลิส เป็นพันธุ์พืชป่า ที่เจริญเติบโตในป่าเขตร้อนชื้น และสามารถกระจายสายพันธุ์ไปได้ทั่วโลกและสามารถปรับตัวได้ดีกับสภาพแวดล้อม นั้นจึงทำให้ต้นริปซาลิสมีหลากหลายสายพันธุ์ซึ่งอยู่ในสกุลเดียวกัน เช่น

• Rhipsalis trigona (Mistletoe Cactus)

• Rhipsalis ewaldiana (Mistletoe Cactus)

• Rhipsalis teres (Quill-like Wickerware Cactus)

• Rhipsalis baccifera subsp. horrida (Mouse Tail Cactus)

Rhipsalis campos-portoana

• Rhipsalis neves-armondil

• Rhipsalis clavata

• Rhipsalis elliptica

• Rhipsalis oblonga

• Rhipsalis rhombea (Copper Branch)

• Rhipsalis cereuscula (Coral Cactus)

• Rhipsalis pachyptera

• Rhipsalis mesembryanthemoides (Clumpy Mistletoe Cactus)

Rhipsalis burchellii (Mistletoe Cactus)

• Rhipsalis pilocarpa (Hairy Stemmed Rhipsalis)

และในชื่อภาษาไทยที่รู้จักกัน เช่น

• สปาเกตตี้ มีลักษณะคล้ายสปาเกตตี้ ลำต้นยาว และขอบเหลี่ยม
• ไข่มุก  มีดอกขาวและผลสีขาวขุ่นคล้ายไข่มุก
• รวงข้าว มีลักษณะเป็นกิ่งก้านไม่ยาวมากนัก มักออกเป็นช่อ จึงดูคล้ายรวงข้าว
• ซิกแซก มีลักษณะลำต้นยาว และขอบใบเป็นรอยหยักซิกแซก
• สายฝน มีลักษณะโดดเด่นที่สีของใบเป็นสีแดง มีดอกสีขาวเล็กตามข้อกิ่ง
• ป๊อบอาย ลักษณะคล้ายต้นก้ามกุ้ง แต่มีจุดที่แตกต่าง คือก้านมีลักษณะเป็นข้อใหญ่และเล็กสลับกันเหมือนกับก้ามของกลาสีเรือ “ป็อบอาย” และปลายยอดมีดอกสีเขียวเหลืองอ่อน

การขยายพันธุ์

ทำได้ด้วยวิธีการตัดชำจากต้นที่มีอายุมากกว่า 2 ปี โดยตัดยอดให้ต่ำกว่าข้อเล็กน้อย แล้วแบ่งเป็นท่อนขนาด 3 นิ้ว จากนั้นนำมารวมกัน ปักลงดินในกระถาง อาจเติมขุยมะพร้าวผสมกาบมะพร้าวเพื่อช่วยในเรื่องดูดซับน้ำ

นำไปวางในที่ร่มประมาณ 1-2 เดือน ในรากเขางอกออกมา จึงค่อยๆนำออกไปวางในแดดรำไร

การปลูกและการดูแล

การปลูก

• แสงแดด

ควรปลูกในตำแหน่งที่แสงแดดสามารถส่องได้เต็มวันหรือในช่วงครึ่งวันเช้า เพื่อให้ต้นไม้ได้สังเคราะห์แสงอย่างเต็มที่และต่อเนื่องจึงไม่ควรปลูกในที่ร่มทึบแสงเพราะจะทำให้ต้นริปซาลิสไข่มุกออกดอก-ออกผลได้น้อย เจริญเติบโตช้า และไม่สวยงาม

• น้ำ

ผู้ปลูกควรรักษาระดับความชุ่มชื้นในระดับปานกลาง โดยควรรดน้ำ 1-2 วัน ต่อครั้ง

• ดิน

วิธีดูแลต้นไม้ที่ดีควรเริ่มการดูแลตั้งแต่ขั้นตอนการเลือกดินที่เหมาะสม  โดยควรใช้ดินร่วนปนทรายในการปลูก เพื่อให้สามารถระบายความชื้นในดินและลดความชื้นแฉะที่อาจจะมีมากเกินไป ซึ่งจะเป็นสาเหตุของการเกิดโรคเชื้อราและอาการรากเน่าได้ง่าย

• ปุ๋ย

ปุ๋ยที่เหมาะกับต้นริปซาลิสจะเป็นปุ๋ยคอกหรืออินทรีย์วัตถุ โดยใช้ในประมาณ 1 ปลายช้อนปลูก โรยลงไปด้านบนกระถาง หรือจะให้ทางใบ ก็ได้จะเป็นปุ๋ยเกล็ดหรือปุ๋ยน้ำ ฉีดพ่นต้นไม้เพื่อการเจริญเติบโต ที่ความถี่เดือนละ 1 ครั้ง วิธีนี้จะทำให้ต้นไม้ได้รับสารอาหารทั่วถึงกว่าการใช้ปุ๋ยในรูปแบบอื่น ๆ

การดูแล

• โรคและศัตรูพืชริปซาลิสที่ต้องควรระวัง

เมื่อให้น้ำในปริมาณที่มากเกินไปโคนต้นจะเริ่มนิ่มและเน่าตาย รวมถึงเกิดจากเชื้อราได้ ควรระมัดระวังเพลี้ยแป้งที่จะเข้ามากัดกินต้นไม้ ผู้ปลูกเลี้ยงควรเลือกใช้สารสกัดจากสะเดาฉีดพ่นเพื่อกำจัดเพลี้ยแป้งหรือตัดกิ่งนั้นทิ้งไป

• การจัดวาง

ต้นริปซาลิสเป็นไม้อวบน้ำ ดังนั้นควรวางในที่ร่ม ไม่ควรวางกลางแจ้ง ควารวางหรือปลูกไว้กับต้นไม้ใหญ่ ให้มีบรรยากาศเย็นสบาย มีความชื้นพอสมควร เพราะต้นริปซาลิปจะมีดอกสวยๆ ถ้าไปโดนแดดแรงดอกก็จะเฉาเร็ว ควรเป็นแสงที่ฟุ้งกระจาย เช่นวางไว้ริมหน้าต่าง ห้องครัว ห้องนั่งเล่น แขวนไว้ตามระเบียง ก็จะดีมากเลย

ต้นริปซาลิสประโยชน์

ต้นริปซาลิส เป็นอีกหนึ่งพันธุ์พืชประดับที่แขวนไว้หรือติดในบริเวณต่างๆ แล้วช่วยเพิ่มความสวยงามได้ นอกจากนี้ยังช่วยดูดอากาศที่ปนเปื้อนฝุ่น หรือปนเปื้อนสารเคมีในอากาศ ยิ่งตอนนี้นอกจากโรคระบาดแล้ว ฝุ่นควันพิษ PM 2.5 ก็ยังเยอะ นั้นจึงทำให้ต้นริปซาลิสน่าจะเป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ช่วยในอาากาศบริสุทธิ์ ยิ่งสำหรับคนที่มีพื้นที่ปลูกน้อยก็ยิ่งดีเข้าไปใหญ่

ราคาเฉลี่ยริปซาลิส

ราคาเริ่มต้นของต้นริปซาลิส โดขนาดต้น 4 นิ้วพร้อมกระถางนั้นอยู่ที่ 60-200 บาทเท่านั้น และสามารถหาซื้อได้จากร้านต้นไม้ทั่วไป หรือสามารถสั่งซื้อได้จากร้านค้าออนไลน์ หรือ kaset.today ของเราก็มีขาย

และหากคุณยังสนใจบทความดี ๆ เกี่ยวกับ พันธุ์ไม้ ผลไม้ ผักสวนครัว สมุนไพร โรค แมลงศัตรูพืช หรือคุณอาจจะสนใจเกี่ยวกับ ปศุสัตว์ เราก็มีบทความดีๆให้คุณได้มาหาความรู้อีกมากมาย

แหล่งอ้างอิง

ริปซาลิส
Succulents